Thượng Hội đồng "đang tiến đến giai đoạn kết thúc." Đây là lời khẳng định của bà Sheila Pires, Thư ký Ủy ban Thông tin, trong buổi họp báo hôm nay, thứ Tư, ngày 23 tháng 10, tại Văn phòng Báo chí Tòa Thánh khi thông tin về tiến trình làm việc của đại hội, đã gần đến hồi kết trước khi đọc và phê chuẩn Tài liệu Cuối cùng, dự kiến vào thứ Bảy, ngày 25 tháng 10. "Tính đến 12 giờ 30 trưa nay, đã có hơn một nghìn modi" liên quan đến dự thảo văn bản được trình lên, bà cho biết. Như vậy, giai đoạn đề xuất các sửa đổi "đã kết thúc."

"Modi" cá nhân và tập thể

"Chiều hôm qua và sáng nay, các công việc tiếp tục diễn ra trong các Nhóm nhỏ" nhằm "soạn thảo các modi, tức là các sửa đổi cho dự thảo Tài liệu Cuối cùng, và các tham dự viên Thượng Hội đồng đã có thời gian đến 12 giờ 30 trưa nay để nộp các modi lên Tổng thư ký." Bà Pires giải thích rằng "đó là những modi tập thể, được phê duyệt theo sự đồng thuận từ các thành viên của mỗi nhóm, với đa số 50+1. Mỗi người - bà bổ sung - cũng có thể nộp các modi cá nhân lên Tổng thư ký." Trong số hơn một nghìn modi được nộp lên Tổng thư ký của Thượng Hội đồng, Pires cho biết, 951 modi là tập thể, đến từ các Nhóm nhỏ, và khoảng một trăm modi là cá nhân. "Năm ngoái, tổng số modi được nộp là khoảng 1.200."

Thông điệp video gửi giới trẻ và việc tái bầu Hội đồng

Trong buổi họp báo, một đoạn thông điệp video ngắn của Đức Thánh Cha cũng đã được chiếu, theo lời của bà Sheila Pires là do một số bạn trẻ tham gia Thượng Hội đồng thực hiện. Ông Paolo Ruffini, Bộ trưởng Bộ Truyền thông và Chủ tịch Ủy ban Thông tin, đã thông báo rằng "chiều nay sẽ diễn ra cuộc bỏ phiếu để tái bầu Hội đồng Thường trực, một cơ cấu cố định của Văn phòng Tổng Thư ký Thượng Hội đồng, do Đức Thánh Cha chủ trì. Mọi quyết định quan trọng đều thông qua cơ quan này, cơ quan đặc biệt chịu trách nhiệm chuẩn bị cho Thượng Hội đồng tiếp theo." Ông Ruffini giải thích: "Các thành viên của Hội đồng Thường trực sẽ chính thức nhậm chức sau khi kết thúc Đại hội Thường kỳ bầu ra họ. Họ là thành viên của Đại hội Thường kỳ tiếp theo và kết thúc nhiệm kỳ khi Đại hội này giải tán."

Ngoài ra, ông Ruffini còn cho biết, "hôm qua, theo sự đồng ý của Đức Thánh Cha, Hồng y Tổng Thư ký Mario Grech đã công bố sửa đổi Quy chế hiện hành, theo đó tổng số thành viên của Hội đồng Thường trực sẽ tăng lên 17, trong đó 13 thành viên sẽ được bầu từ các giám mục giáo phận hoặc giám mục Đông phươnglà thành viên của Đại hội này: một giám mục từ các Giáo hội Công Giáo Đông phương, một từ Châu Đại Dương, hai từ mỗi khu vực gồm Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Châu Âu, Châu Phi và Châu Á. Bốn thành viên sẽ được Đức Thánh Cha chỉ định, và đến thời điểm thích hợp, người đứng đầu một Bộ thuộc Giáo triều Rôma liên quan đến chủ đề của Thượng Hội đồng tiếp theo cũng sẽ tham gia."

Như vậy, "hai ngày tới, thứ Năm và thứ Sáu, những người được giao trách nhiệm sẽ chỉnh sửa các modi và soạn thảo Tài liệu Cuối cùng. Tất cả các thành viên sẽ tập trung vào sáng và chiều thứ Bảy để tham dự hai phiên họp cuối cùng. Vào buổi sáng sẽ có phần đọc Tài liệu Cuối cùng trong Hội trường và buổi chiều sẽ là phần phê chuẩn và kết thúc."

Tuyên bố của Hồng y tân cử Radcliffe

Ông Ruffini tiếp tục thông báo một tuyên bố của Hồng y tân cử Timothy Radcliffe, "để đáp lại các bình luận sau câu trả lời của Hồng y Ambongo trong buổi họp báo ngày 22 tháng 10." Cụ thể, cha Radcliffe "muốn làm rõ các điểm sau: câu trả lời của Hồng y Ambongo không liên quan đến bài viết trên L'Osservatore Romano, mà là bài của Phil Lawler trên Catholic Culture ngày 17 tháng 10. Đây là bài viết mà Hồng y đã cho tôi xem trên điện thoại của ngài và chúng tôi đã bàn luận về nó." Ngoài ra, cha Radcliffe nói thêm, "cách hiểu của Lawler về bài viết trên L'Osservatore đã hiểu sai những gì tôi đã viết. Tôi chưa bao giờ viết hay ám chỉ rằng các lập trường của Giáo hội Công Giáo ở Châu Phi bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tài chính. Tôi chỉ thừa nhận rằng Giáo hội Công Giáo ở Châu Phi đang chịu áp lực lớn từ các tôn giáo và nhà thờ khác được tài trợ mạnh mẽ từ các nguồn bên ngoài." Cuối cùng, cha Radcliffe kết luận: "Tôi rất biết ơn Hồng y Ambongo vì bảo vệ rõ ràng lập trường của tôi."

Món quà của Đức Thánh Cha

Phó Giám đốc Văn phòng Báo chí Vatican, Cristiane Murray, người điều phối buổi họp báo, cho biết Đức Thánh Cha đã tặng cho tất cả những tham dự viên Thượng Hội đồng một cuốn sách của linh mục Luis Miguel Castillo Gualda về Thánh Augustinô và quan niệm của ngài về vai trò của giám mục trong Dân Chúa, một chủ đề đã được đề cập nhiều lần trong tiến trình Thượng Hội đồng này.

Thẩm quyền của các giám mục

Sau đó, các khách mời khác lần lượt phát biểu. Trước hết là Hồng y Robert Francis Prevost, Bộ trưởng Bộ Giám mục, tập trung vào vai trò và hình ảnh của các mục tử: vị Hồng y thuộc dòng Thánh Augustinô cho biết khi "nói về thẩm quyền của các giám mục, thực chất là đang nói về việc phục vụ". Được mời giải thích về công việc của các mục tử trong giáo phận của họ, ngài cho biết trong các cuộc thảo luận của đại hội, "đã có sự chú ý đúng mức đến quá trình chọn lựa giám mục." Quả thật, ngài giải thích, các tiêu chí dẫn đến sự lựa chọn nhất định đã được nêu rõ trong các hướng dẫn được giao cho các Sứ thần Tòa Thánh: họ hiện có thể thu thập thông tin, "không chỉ bằng cách trao đổi với các giáo sĩ giáo phận, mà còn với các tu sĩ và giáo dân, nhằm xác định những ứng viên tốt nhất có thể."

Thay đổi các cấu trúc quyền lực

Về chức năng và vai trò, Hồng y Prevost đã làm rõ rằng các giám mục không nên chỉ tập trung vào các khía cạnh quản lý hành chính và quan liêu: "Thực tế, họ là những mục tử của Dân Chúa, và họ được mời gọi làm việc với niềm vui, trong và cùng với Dân Chúa." Dĩ nhiên, ngài thừa nhận rằng đôi khi có sự "căng thẳng giữa việc họ là mục tử và cũng là người phán xét, chẳng hạn trong các vấn đề liên quan đến bảo vệ trẻ vị thành niên." Tuy nhiên, ngài nhấn mạnh rằng "giám mục không thể bỏ qua các hoạt động mục vụ, và cần hiểu rõ giáo dân của mình, ví dụ như dành thời gian gặp gỡ các hội đồng giáo xứ để tìm hiểu các nhu cầu và mong muốn của cộng đồng." Cuối cùng, giám mục phải tìm cách tiếp cận những người đang ở bên lề hoặc xa cách với Giáo hội: "Mọi người, tất cả, tất cả," ngài nhắc lại câu nói của Đức Thánh Cha Phanxicô trong Ngày Giới trẻ Thế giới tại Lisbon, nhấn mạnh rằng "nhiệm vụ của chúng ta là mở rộng lều của mình và làm cho mọi người hiểu rằng họ đều được chào đón trong Giáo hội." Quyền lực duy nhất là phục vụ, ngài nhấn mạnh thêm, và "để điều này xảy ra, cần thay đổi một số cấu trúc quyền lực để gần gũi hơn với nhu cầu của giáo phận."

Quá trình tái định hình

Giáo sư Myriam Wijlens, giảng viên Giáo luật tại Khoa Thần học Công Giáo của Đại học Erfurt, Đức, đã phát biểu rằng "Đức Thánh Cha Phanxicô đã yêu cầu chúng ta, thông qua Thượng Hội đồng này, bước vào một quá trình tái định hình hoặc tái cấu trúc, để tối ưu hóa các nhiệm vụ truyền giáo của chúng ta, trong bối cảnh mà chúng ta đang sống và các đặc sủng của mỗi người. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tìm ra một sứ mạng đáng tin cậy và hiệu quả hơn." Bà cũng lưu ý rằng "Dân Chúa từ đầu tiến trình thượng hội đồng đã yêu cầu can thiệp vào các cấu trúc giáo luật." Ví dụ, Thượng Hội đồng đã kêu gọi tổ chức "các cuộc gặp gỡ giáo hội ở mọi cấp độ: từ việc yêu cầu các hội đồng mục vụ giáo xứ hoạt động lâu dài, đến vai trò của các hội đồng toàn tỉnh, cũng như các đại hội cấp châu lục." Đồng thời, bà nhấn mạnh "quan trọng là vấn đề trách nhiệm giải trình, minh bạch và đánh giá. Từ năm 2021, Thượng Hội đồng đã củng cố ý thức rằng các tín hữu được liên kết chặt chẽ với nhau. Đó là một trách nhiệm giải trình lẫn nhau, từ đó trở thành một viễn cảnh thần học, không chỉ là một khía cạnh xã hội: tất cả đều liên quan đến các vấn đề mục vụ, không chỉ những vấn đề như bảo vệ trẻ vị thành niên hay quản lý tài chính đúng cách."

Vai trò của các Hội đồng Giám mục

Về thẩm quyền tín lý của các Hội đồng Giám mục, linh mục người Canada Gilles Routhier, giáo sư tại Khoa Thần học và Nghiên cứu Tôn giáo của Đại học Laval (Québec), đã nhấn mạnh đây "không phải là một điều mới trong Thượng Hội đồng này, và không nên hiểu thẩm quyền này như một quyền lực tuyệt đối." Các Hội đồng Giám mục, ví dụ, không thể tuyên bố những tín điều mới. "Thẩm quyền của họ được thể hiện trong những giới hạn nhất định: luôn trong sự hiệp thông với các Giáo hội khác và với Tông Tòa Phêrô." Khi thẩm quyền này được nhìn nhận theo cách này, cha Routhier nói, "mọi thứ trở nên rõ ràng: nghĩa là các giám mục được kêu gọi thực thi huấn quyền và giảng dạy đức tin chân thật, đưa chúng vào trong bối cảnh cụ thể của lãnh thổ và dân mà họ là mục tử."

Cha Khalil Alwan, một nhân chứng của tiến trình thượng hội đồng cho các Giáo hội Đông phương và Trung Đông, đã nhấn mạnh rằng việc lần đầu tiên mở ra cơ hội tham gia cho cả những người không phải giám mục và giáo dân đã được đánh giá rất cao: "Điều này," ngài nói, "là minh chứng tốt nhất cho cảm thức đức tin chung." Đặc biệt, ngài còn chia sẻ việc tham gia tích cực của các Giáo hội sui iuris – tự trị biệt lập – và các đại diện của họ đã cho thấy và trải nghiệm vẻ đẹp của sự đa dạng trong hiệp nhất của Giáo hội hoàn vũ. Điều này, cha Alwan nói thêm, "đã giúp xây dựng những cầu nối đối thoại và mối tương quan." Ngài cũng bày tỏ xúc động trước những dấu hiệu khích lệ hy vọng từ Đức Thánh Cha — "một hy vọng không phải là sự lạc quan hời hợt" — qua nhiều cử chỉ dành cho những người đang sống trong đau khổ vì xung đột ở Trung Đông: "Bức thư gửi người Công Giáo ở vùng Cận Đông vào ngày 7 tháng 10 vừa qua; thánh lễ phong thánh cho 11 vị tử đạo ở Damascus; sự quan tâm liên tục đến đời sống và những đau khổ của các Kitô hữu Đông phương; thông điệp kêu gọi cộng đồng quốc tế cam kết đạt được một thỏa thuận ngừng bắn."

Căng thẳng và phân cực

Trong buổi họp báo, như thường lệ, các nhà báo đã đặt câu hỏi cho những khách mời. Hồng y Prevost được hỏi về việc Thượng Hội đồng có thể giúp giảm bớt căng thẳng và phân cực trong Giáo hội như thế nào. Hồng y trả lời: "Tôi nghĩ rằng những gì chúng ta đang trải qua trong Giáo hội là sự phản ánh của những gì chúng ta đang trải qua trong xã hội hôm nay." Một số chủ đề "nằm trong một bức tranh rộng lớn hơn" đã được giao cho các nhóm nghiên cứu, và "chúng ta không thể mong đợi giải pháp tức thời." Tuy nhiên, ngài nói tiếp, "Thượng Hội đồng liên quan đến khía cạnh tâm linh"; đó là một cách mới để thực hiện công việc trong Giáo hội, một phương thức để "ngồi lại với nhau, đối thoại mà không có bạo lực, không có hận thù" và nhờ đó "vượt qua những căng thẳng có thể tồn tại cả trong và ngoài Giáo hội."

Chức năng của các Hội đồng Giám mục

Khi được hỏi về khả năng các Hội đồng Giám mục có thể thiết lập một tín lý không phù hợp với Huấn quyền, Hồng y trước tiên nhấn mạnh về sự khác biệt trong các bản dịch của Tài liệu làm việc. Trong bản tiếng Anh dường như gợi ý rằng các Hội đồng có thẩm quyền tín lý cụ thể mà không định nghĩa rõ ràng, trong khi bản tiếng Ý và Tây Ban Nha chỉ đề cập đến "một số thẩm quyền." Về điểm này, "đã có một cuộc tranh luận lớn trong Thượng Hội đồng," và cuối cùng các giám mục được kêu gọi "giảng dạy." Đáp lại câu hỏi liên quan đến khả năng một số Hội đồng Giám mục có thể áp dụng một tài liệu theo cách cụ thể — liên quan đến câu hỏi về Tuyên ngôn Fiducia supplicans — Hồng y Prevost làm rõ các giám mục của Hội đồng Giám mục đã đề cập đến một bối cảnh văn hóa cụ thể ở Châu Phi, nơi "không cho phép áp dụng tài liệu này," đặc biệt trong trường hợp mà án tử hình được áp dụng đối với những người có quan hệ đồng tính. "Chúng ta đang sống trong những thế giới hoàn toàn khác nhau," ngài suy ngẫm, "và những khác biệt này cho thấy rằng các Hội đồng Giám mục cần có một mức độ thẩm quyền nhất định để quyết định cách thực hiện các tài liệu trong thực tế mà họ đang sống." Liên quan đến điểm này, Giáo sư Wijlens đã can thiệp, nhấn mạnh rằng "trong Giáo luật, có nguyên tắc jus remonstrandi, nghĩa là một giám mục hoặc một Hội đồng Giám mục có quyền nói rằng 'xin cảm ơn, nhưng điều này không phù hợp với hoàn cảnh của chúng tôi.'"

Tính hiệp hành và quyền tối thượng

Khi được hỏi về khả năng xung đột giữa tính hiệp hành và nguyên tắc quyền tối thượng, Hồng y Prevost đã khẳng định rằng "tính hiệp hành không có nghĩa là chúng ta trở thành một hội đồng dân chủ thi hành quyền lực của mình trong Giáo hội; quyền tối thượng thuộc về thánh Phêrô và người kế vị ngài là Đức Giáo hoàng, người giúp Giáo hội tiếp tục sống trong sự hiệp thông một cách rất cụ thể." Ngài cũng kể lại một giai thoại đã nghe tại Thượng Hội đồng: một số "các vị tu sĩ Phật giáo, đến Rôma để gặp Đức Thánh Cha, đã thừa nhận rằng họ có chút ghen tỵ vì không nơi nào khác trên thế giới có trải nghiệm về một cộng đồng hoàn vũ dựa trên nguyên tắc hiệp nhất được diễn tả rõ ràng như vậy." Ngài cũng bổ sung: "Chắc chắn, chúng ta cần phải cẩn trọng: Đức Giáo hoàng có thẩm quyền trên toàn Giáo hội nhưng ngài đã làm rõ rằng sứ vụ của ngài là phục vụ người khác và ngài nhận thấy cách tiếp cận trong việc thực thi quyền bính trong Giáo hội, nếu mang tính hiệp hành, thì sẽ giúp người lãnh đạo hiểu rõ hơn cách thi hành quyền lực này. Tính hiệp hành, dù có tác động lớn, nhưng không lấy đi bất cứ điều gì từ quyền tối thượng."

Về vấn đề này, cha Routhier đã nhận xét "một văn bản của một Bộ, nếu không được Đức Giáo hoàng phê chuẩn theo hình thức đặc biệt, thì thuộc về Bộ và không phải là Huấn quyền", do đó có khả năng "Huấn quyền không phải là thứ bị phản đối." Ngoài ra, "có những đặc thù - các Giáo hội Đông phương là những chứng nhân về điều này - nhưng chúng ta phải giữ sự hiệp nhất trong đa dạng." Thông thường, ngài nói thêm, "các Công đồng đã được triệu tập vì lý do này, và Thượng Hội đồng cũng đang đặt cược vào điều này: nếu chúng ta biết đối thoại và lắng nghe thì chúng ta có thể vượt qua sự chia rẽ, nhưng nếu chỉ giữ nguyên sự đồng nhất thì nguy cơ sẽ là phân mảnh."

Nguồn năng lượng mới

Khi trả lời câu hỏi về vai trò của các Giám mục ở Amazon, những người trong một số trường hợp dường như không ủng hộ công việc của giáo dân trong mục vụ xã hội, Hồng y Prevost trả lời rằng "Thượng Hội đồng khuyến khích tất cả các Giám mục đáp ứng các nhu cầu cụ thể ở mỗi khu vực." Liên quan đến nhu cầu mà các Hội đồng Giám mục - đặc biệt là Hội đồng Giám mục Canada, được nêu trong câu hỏi - cần phải chú ý đến khía cạnh mục vụ, và mức độ mà Thượng Hội đồng có thể làm cho tiếng nói của các Giám mục trở nên mạnh mẽ hơn, cha Routhier tuyên bố rằng "nếu chúng ta muốn mang lại một năng lượng mới cho Hội đồng Giám mục thì đó là để loan báo Tin Mừng được nhập thể vào đời sống Kitô hữu. Nếu họ không có năng lực này thì họ không thể truyền giáo, đây không chỉ là một vấn đề kỹ thuật."

Các đại hội cấp châu lục

Trước câu hỏi về các đại hội cấp châu lục và khả năng, từ quan điểm giáo luật, khiến chúng trở thành bắt buộc, bà Myriam Wijlens đã trả lời bằng cách nhấn mạnh đến sức mạnh của các cơ cấu lục địa tại Châu Á và Châu Mỹ, chẳng hạn như so với bối cảnh Châu Âu. Bà cũng chia sẻ kinh nghiệm của mình khi là biên soạn viên tài liệu Praha ("Chúng tôi đã có thể tập hợp 39 Hội đồng Giám mục và viết một tài liệu trong 4 ngày") và khi bà đã gặp gỡ bốn tham gia dự viên khác trước Thượng Hội đồng: "Chúng tôi đã chọn Áo làm nơi gặp gỡ trung tâm, và lắng nghe lẫn nhau, tất cả đều có thể chia sẻ những nỗi sợ hãi, vết thương và hy vọng."

Các Khâm sứ Tòa Thánh

Cuối cùng, về cơ chế tuyển chọn các giám mục, Hồng y Prevost đã làm rõ vai trò nền tảng của Khâm sứ Tòa Thánh, người "theo dõi tình hình địa phương và xác định ứng viên tốt nhất". Ngoài "mùi chiên", một tiêu chí "quan trọng nhưng không phải duy nhất" là khả năng lãnh đạo, vì "trong một cộng đoàn có thể có nhiều linh mục tốt nhưng nếu không có người lãnh đạo thì họ sẽ chỉ xoay vòng trong vô định". Ngài cũng bổ sung rằng ứng viên phải "muốn sống Tin Mừng để tham gia vào sứ vụ của Giáo hội: đức tin, đời sống cầu nguyện, và tinh thần hiệp thông với tất cả mọi người thiện chí là những tiêu chí nền tảng - ngài kết luận - để xem ai có thể được xem xét cho việc bổ nhiệm làm giám mục."

Bầu không khí cầu nguyện

Trước câu hỏi cuối cùng về phương pháp thượng hội đồng, ông Ruffini đã làm rõ phương pháp này luôn như nhau, đó là những cuộc đối thoại trong Thánh Thần: "Có bầu không khí cầu nguyện, tự do và lắng nghe, nhằm tìm kiếm sự đồng thuận. Mọi thứ diễn ra đơn giản hơn nhiều so với những gì người ta có thể tưởng tượng, ngay cả khi quan điểm khác nhau, người ta vẫn cố gắng tìm kiếm trong lập luận của người khác, phần sự thật mà mỗi chúng ta đều biết mình không hoàn toàn nắm giữ. 

Tâm Bùi (TGPSG)

Chuyển ngữ từ: vaticannews.va/it

Nguồn: tgpsaigon.net