Vai trò của Thánh Giuse trong hang đá đêm đông là hình ảnh rất quen thuộc với chúng ta trong mọi hoạt cảnh của mùa Giáng Sinh. Nhưng qua nhiều thế kỷ, Giáo hội không mấy chú trọng đến Thánh Giuse. Điều này thật rõ ràng nếu ta so sánh với vai trò của Đức Maria trong chương trình cứu độ. Giáo hội nhấn mạnh đến Chúa Cha, là Cha thần thiêng của Chúa Giêsu, trong khi hình ảnh của Thánh Giuse, vị Cha nuôi, lại thường bị lu mờ. Mãi cho đến thế kỷ thứ XVI mới có những sự khuyến khích để đề cao vai trò của Thánh Giuse. Vào khoảng thời gian ấy, Thánh Giuse mới được thường xuyên nhắc nhở đến trong các bài giảng thuyết như là “Đấng Nuôi Dưỡng và Bảo Trợ”. Vào năm 1870, Đức Thánh Cha Pio IX tuyên dương Thánh Giuse là Thánh Bổn Mạng của Giáo Hội Công Giáo Hoàn Cầu.
Thánh Giuse, bạn trăm năm của Đức Maria, làm cho các nhà chú giải khó hiểu nhưng lại là niềm vui cho các nhà đạo đức. Các nhà chú giải phải vật lộn trong tư tưởng để tìm hiểu con người của Thánh nhân: Thánh Giuse có hơn Đức Maria nhiều tuổi không? Ngài đã có lập gia đình và đã có sáu người con trước khi gặp Đức Maria không? Chúa Giêsu được bao nhiêu tuổi khi Thánh Giuse qua đời? Những nhà chú giải phải đấu tranh tư tưởng khi truy tìm nguồn gốc của Thánh Giuse: Ngài là người gốc Bethlehem hay Nazareth? Ngài có cùng gia đình di chuyển từ Nazareth qua Bethlehem, hay ngược lại từ Bethlehem qua Nazareth? Các nhà chú giải còn bị giằng co tư tưởng về đặc tính của Thánh Giuse, đặc biệt khi Ngài ứng phó lúc biết tin Đức Maria mang thai: Ngài có nghi ngờ sự phản bội của Đức Maria không? Ngài có thật sự là người có lòng trắc ẩn và muốn cứu Đức Maria khỏi bị tai tiếng xấu? Ngài có biết gì về việc Đức Maria mang thai cách linh thánh và tự cảm thấy mình thiếu hiểu biết về mầu nhiệm “đồng trinh mang thai”? Ngài tôn trọng luật lệ của Cựu Ước nhưng không muốn tố cáo Đức Maria ra trước công chúng? Sau cùng, các nhà chú giải phân tâm với gia phả của Thánh Giuse. Cha Ngài có phải là Jacob (theo thánh Matthew) hay là Heli (theo Thánh Luca)?
Trong Thông điệp Redemptoris Custos, Đức Thánh Cha John Paul II đã rất cẩn trọng khi nói về thân thế và đời sống hằng ngày của Thánh Giuse. Tuy nhiên, Đức Thánh Cha đã đưa ra nhiều cái nhìn sâu sắc về mối tương quan giữa Thánh Giuse và Đức Maria, và nhấn mạnh trọng tâm của sự quan hệ đặc biệt này là việc đáp trả ơn gọi và sứ vụ nuôi dưỡng Đức Giêsu, con Thiên Chúa.
Mặt khác, Thánh Giuse được xem như một vị thánh nổi tiếng của thời đại này, đặc biệt sau thời cải cách. Ngài là thánh quan thầy của nhiều quốc gia, như nước Áo, Canada, Mexico và Peru, và đấng bảo trợ cho việc chết lành, sự tinh khiết, trẻ mồ côi, kết hôn và gia đình, các nhà trọ và các chủ nhà trọ, các người tị nạn, các việc quyên góp, các thợ mộc và việc làm gỗ mộc.
Các thánh và các nhà đạo đức chịu ảnh hưởng nhiều của Thánh Giuse khi họ biến đổi và đào sâu tư tưởng đạo đức. Trong số đó có Thánh Theresa of Avila, Francis De Sales và Bernadette. Hãy chú ý đến tư tưởng của Francis De Sales: “Tôi không thấy điều gì dịu ngọt hơn là hình ảnh của Hài Nhi Giêsu nằm gọn trong vòng tay của Thánh Cả, và gọi Thánh Cả là cha như con thơ gọi cha mẹ mình với những lời lẽ hiếu thảo và yêu thương xuất phát từ con tim.” Ai có thể bác bỏ suy niệm này? Trong bài ca vịnh “The Akathist Hymn” của Giáo phái Đông Phương, ta cảm nhận được sự kết hợp tốt đẹp giữa một cái nghi vấn thật thà và sự tôn vinh hành động nhiệm mầu của Thiên Chúa như sau:
“Trong lòng tràn ngập một mớ những suy nghĩ mâu thuẫn, Thánh Giuse thật sự bối rối: cho tới lúc này, Giuse vẫn thấy Maria là một thiếu nữ đồng trinh, nhưng sao bây giờ lại mang thai cách lạ lùng? Trong giấc mơ đầu tiên, một sứ thần giúp ngài giải quyết tình huống khó xử nghiêm trọng:“Đừng ngại nhận Maria làm vợ, vì đứa trẻ được thụ thai trong lòng bà là do Chúa Thánh Thần. Và rồi Giuse thốt lên lời ’Alleluia’.
Câu Alleluia đủ chứng minh lòng thánh thiện vô biên của Giuse. Giuse quả thực là một vị Thánh uy quyền. Sự thánh thiện của Giuse được nhân lên ba lần vì bao gồm cả Giesu, Maria và Thánh Gia. Ở bên nước Ý, có câu truyện dân gian được kể như sau về quyền thế của Thánh Giuse.
Có một ông kia có lòng tôn sùng Thánh Giuse, và chỉ Thánh Giuse mà thôi. Ông ta chỉ cầu nguyện với Thánh Giuse, đốt nến để thờ phượng Thánh Giuse, làm việc bác ái nhân danh Thánh Giuse, và ông chỉ tôn sùng một mình Thánh Giuse mà thôi. Sau khi chết, ông được đến gặp Thánh Phêrô, nhưng Thánh Phêrô không cho ông vào cửa thiên đàng, và Thánh Phêrô nói rằng khi còn sống, ông này suốt cả đời không kính nhớ ai khác ngoài Thánh Giuse. Ông này liền thưa với Thánh Phêrô rằng : ‘Tôi đã lên tới đây rồi, ít ra cho tôi xin được gặp Thánh Giuse’. Thánh Phêrô liền mời Thánh Giuse ra cho ông gặp. Thánh Giuse mừng rỡ khi nhìn thấy ông và nói : ‘Hân hoan chào ông, hãy tiến vào đây với tôi’. Nhưng ông này thưa rằng : ‘Thánh Phêrô không cho tôi vào cửa thiên đàng vì khi còn sống, tôi không kính nhớ vị thánh nào khác ngoài Thánh Giuse.’ Thánh Giuse nói : ‘Cứ vào đây, chúng ta đều như nhau’. Nhưng Thánh Phêrô vẫn quyết định không cho ông này vào. Qua vài lời qua tiếng lại, Thánh Giuse nói : ‘Một là cho ông ta vào, hai là tôi sẽ đem vợ con và tôi sẽ rời Thiên đàng đi nơi khác.’
Cha Johann Roten, S.M.
Chuyển ngữ : Son Trịnh
