Dẫn nhập

“Hy vọng không làm thất vọng” (Rm 5,5)

Năm thánh Hy vọng sắp khép lại. Nhưng có một điều không được phép khép lại trong tâm hồn người Kitô hữu, đó là hy vọng.

Bởi hy vọng không phải là một khẩu hiệu, cũng không phải là một cảm xúc nhất thời, mà là nhịp đập của đức tin, là hơi thở của đời sống Kitô hữu. Hy vọng không đặt nền trên sức riêng của con người, nhưng trên sự trung tín của Thiên Chúa[1].

Nhìn lại Năm thánh Hy vọng, tôi vừa tạ ơn vừa trăn trở: tạ ơn vì có những điều đã được đổi thay; trăn trở vì vẫn còn nhiều ước mong đòi hỏi sự kiên nhẫn để tiếp tục hy vọng. Và chính trong tâm tình ấy, tôi nghe lời mời gọi văng vẳng của Chúa bên tai: đừng dừng lại, nhưng hãy tiếp tục hy vọng.

1. Tiếp tục hy vọng cho thế giới, nhất là vấn đề hòa bình

Trong Năm thánh vừa qua, lời cầu nguyện cho hòa bình đã vang lên mạnh mẽ hơn trong Giáo hội và nơi nhiều người thiện chí. Những giờ chầu Thánh Thể, những lời kêu gọi ngưng chiến, những cuộc quyên góp cứu trợ… cho thấy một sự thật đáng trân trọng: lương tâm nhân loại chưa chết, và trái tim con người vẫn còn biết rung động trước nỗi đau của tha nhân. Đó là điều đáng để tạ ơn Thiên Chúa.

Thế nhưng, khi nhìn thẳng vào thực tại, chúng ta không thể che giấu nỗi đau xót. Chiến tranh vẫn tiếp diễn ở nhiều nơi; bom đạn vẫn rơi; hậu quả là nhiều gia đình tan nát, nhiều trẻ em mất tuổi thơ, nhiều người già sống trong sợ hãi. Những bàn cờ chính trị, lợi ích kinh tế và tham vọng quyền lực vẫn tiếp tục đẩy con người vào vòng xoáy bạo lực. Hòa bình trọn vẹn mà nhân loại khao khát vẫn chưa đạt được.

Chính trong bối cảnh ấy, hy vọng Kitô giáo không phải là nhắm mắt làm ngơ trước sự dữ, nhưng là dám tin rằng sự dữ không có tiếng nói cuối cùng. Tôi tiếp tục hy vọng, bởi tôi tin rằng Chúa Giêsu – Đấng đã sinh ra trong cảnh nghèo hèn và đã chết trên thập giá – chính là Hoàng Tử Bình An[2]. Bình an Người ban không chỉ là sự vắng bóng của chiến tranh, mà là sự hòa giải sâu xa giữa Thiên Chúa và con người, giữa con người với nhau, và ngay trong chính lòng con người[3].

Tôi hy vọng vì không có bóng tối nào đủ dày để dập tắt ánh sáng của Chúa. Ngay giữa những đổ nát của chiến tranh, vẫn có những con người can đảm chọn con đường bất bạo động; vẫn có những y bác sĩ, nhân viên cứu trợ, linh mục, tu sĩ, tình nguyện viên chấp nhận nguy hiểm để cứu lấy sự sống; vẫn có những cử chỉ nhân đạo âm thầm nhắc nhớ rằng tình yêu mạnh hơn hận thù. Những bàn tay nhỏ bé ấy, dù không xuất hiện trên trang nhất của lịch sử, vẫn góp phần giữ cho thế giới khỏi rơi vào tuyệt vọng.

Niềm hy vọng về hòa bình cũng mời gọi tôi nhìn lại chính bản thân mình. Bởi chiến tranh lớn thường khởi đi từ những xung đột nhỏ trong lòng con người: ích kỷ, oán giận, ghen ghét, khát vọng thống trị. Không ai có thể cầu xin hòa bình cho thế giới mà lại nuôi dưỡng bạo lực trong lời nói, trong cách hành xử, trong các mối tương quan hằng ngày. Hòa bình thế giới bắt đầu từ hòa bình trong gia đình, trong cộng đoàn, và trong trái tim mỗi người.

Vì thế, tôi tiếp tục hy vọng về hòa bình cũng nhắc nhở tôi tiếp tục cam kết sống như người kiến tạo hòa bình: biết lắng nghe thay vì kết án, biết tha thứ thay vì trả thù, biết đối thoại thay vì loại trừ. Đó là những lựa chọn âm thầm nhưng bền bỉ, để bình an của Thiên Chúa có chỗ đứng giữa một thế giới đầy chia rẽ.

Và sau cùng, tôi vẫn tin lời ngôn sứ năm xưa không chỉ là một giấc mơ, nhưng là lời hứa của Thiên Chúa đang chờ ngày hoàn tất: “Họ sẽ đúc gươm đao thành cuốc thành cày, rèn giáo mác nên liềm nên hái. Dân này nước nọ sẽ không còn vung kiếm đán nhau, và thiên hạ thôi học nghề chinh chiến” (Is 2,4). Niềm tin ấy giúp tôi, dù giữa những tin tức chiến tranh mỗi ngày, vẫn không buông xuôi, nhưng tôi tiếp tục hy vọng, vì tôi tin vào Thiên Chúa là Đấng trung tín.

2. Tiếp tục hy vọng về Giáo hội

Từ thao thức về hòa bình của thế giới, tôi hướng cái nhìn về chính Giáo hội. Năm thánh giúp tôi ý thức rõ hơn rằng sự chia rẽ không chỉ là một thực trạng đáng buồn, nhưng là một vết thương thật sự trên Thân thể Đức Kitô. Chính vì thế, những cuộc đối thoại đại kết được nối lại, những cử chỉ liên đới được thực hiện, những giờ cầu nguyện chung được tổ chức – dù còn khiêm tốn – vẫn mang một ý nghĩa rất lớn: đó là những bước đi đầu tiên của lòng khiêm nhường, thiện chí và khát vọng hiệp nhất[4].

Tuy nhiên, con đường hiệp nhất trọn vẹn vẫn còn dài. Những khác biệt, những vết thương lịch sử và những nghi kỵ âm thầm vẫn chưa dễ dàng được chữa lành. Giữa khoảng cách ước mơ và thực tại ấy, người Kitô hữu có thể mệt mỏi, thậm chí chùn bước. Nhưng tôi vẫn tiếp tục hy vọng, không dựa trên khả năng hay thiện chí của con người, mà đặt nền trên Chúa Thánh Thần – Đấng nối kết những gì tan vỡ và kiên nhẫn chữa lành những gì bị phân ly.

Hy vọng ấy không dừng lại ở những lời kêu gọi chung chung, nhưng cần được sống rất cụ thể: hiệp nhất trong Giáo hội hoàn cầu, trong giáo phận, giáo xứ, cộng đoàn, và ngay trong từng gia đình. Bởi lẽ, những chia rẽ lớn của Giáo hội thường khởi đi từ những rạn nứt rất nhỏ trong lòng mỗi người: sự khép kín, tinh thần tự mãn, hay thiếu kiên nhẫn với người khác. Không ai có thể chân thành cầu xin hiệp nhất cho Giáo hội mà lại nuôi dưỡng chia rẽ trong đời sống thường ngày của mình[5].

Sông song với khát vọng hiệp nhất, tôi cũng nghĩ đến sứ mạng truyền giáo. Giáo hội không tồn tại cho chính mình, nhưng để loan báo Tin mừng. Dẫu Tin mừng đã sinh nhiều hoa trái, thế giới vẫn còn biết bao người chưa biết Chúa; và ngay trong lòng Giáo hội, đức tin của nhiều người đang bị thách đố. Truyền giáo vẫn đang là một hành trình dang dở. Nhưng tôi vẫn hy vọng, bởi Chúa Giêsu đã hứa ở cùng Giáo hội mọi ngày (Mt 28,20). Và truyền giáo hôm nay không chỉ bằng lời nói, nhưng bằng đời sống chứng tá: một đời sống trung thực, bác ái, và tràn đầy hy vọng giữa lòng xã hội[6].

Niềm hy vọng về Giáo hội còn được củng cố khi tôi chiêm nghiệm về lòng trung tín của các thành phần làm nên Thân thể Đức Kitô.

Trước hết là Đức Giáo hoàng – người đang gánh trên vai trách nhiệm nặng nề của một mục tử hoàn vũ, giữa muôn vàn thách đố của thế giới hôm nay. Trong cô đơn và áp lực, ngài vẫn không ngừng mời gọi Giáo hội sống tinh thần Tin mừng, đi ra vùng ngoại biên, cúi xuống với người nghèo, và để cho lòng thương xót hướng dẫn mọi chọn lựa. Hy vọng của tôi đặt nơi sự trung tín âm thầm ấy, hơn là nơi những thành công bề ngoài.

Tiếp đến là các giám mục và linh mục – những người được trao phó sứ mạng chăm sóc đoàn chiên giữa một xã hội nhiều biến động. Dù có lúc các ngài mệt mỏi, yếu đuối hay lúng túng trước những thách đố mới, tôi vẫn tin rằng nơi sâu thẳm, phần lớn các mục tử vẫn đang cố gắng ngày đêm sống trung thành với ơn gọi, âm thầm vác thập giá vì đoàn chiên được trao phó. Chính trong sự trung tín thường ngày ấy, Giáo hội vẫn được nâng đỡ và gìn giữ.

Tôi tiếp tục hy vọng vào đời sống thánh hiến – những con người đã chọn con đường từ bỏ để thuộc trọn về Chúa. Giữa một thế giới đề cao hưởng thụ và tiện nghi, lời khấn nghèo khó, khiết tịnh và vâng phục vẫn là một dấu chỉ ngôn sứ mạnh mẽ, dù không luôn được hiểu đúng đắn hay được trân trọng. Tôi hy vọng rằng đời sống thánh hiến, qua chứng tá cầu nguyện, phục vụ và hiến dâng âm thầm, sẽ tiếp tục nhắc nhớ Giáo hội về cùng đích tối hậu là chính Thiên Chúa.

Và sau cùng, niềm hy vọng lớn lao được tôi đặt nơi người giáo dân – những chứng nhân sống giữa đời thường. Chính họ là những người mang Tin mừng vào gia đình, nơi làm việc, ngoài xã hội, bằng đời sống lương thiện, bác ái và trách nhiệm. Dù không giảng dạy trên tòa giảng, nhưng họ giảng Tin mừng bằng chính cuộc sống. Dù không mang áo dòng hay phẩm phục, họ vẫn là Giáo hội hiện diện giữa lòng thế giới[7]. Tôi tin rằng tương lai của Giáo hội phần lớn được xây dựng từ sự trung tín âm thầm của những người giáo dân ấy.

Tôi xác tín rằng Chúa Thánh Thần vẫn đang thanh luyện Giáo hội, không phải để kết án nhưng để chữa lành, không phải để làm Giáo hội nhỏ lại nhưng để Giáo hội ngày càng giống Đức Kitô hơn – khiêm nhường hơn, nghèo khó hơn, và tràn đầy lòng thương xót hơn[8].

3. Tiếp tục hy vọng về các gia đình

Tôi tiếp tục hy vọng nơi các gia đình. Trong Năm thánh, nhiều gia đình đã tìm lại được tiếng nói chung, biết lắng nghe nhau, quây quần bên nhau để cầu nguyện, can đảm đối diện với những rạn nứt âm thầm để khắc phục. Đó là một ân huệ lớn lao.

Nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận trước thực tế: gia đình vẫn đối diện vô vàn thử thách – áp lực kinh tế, nhịp sống gấp gáp, mạng xã hội vừa kết nối vừa chia cắt, bạo lực và đổ vỡ vẫn hiện diện nơi không ít mái ấm. Nhiều gia đình vì thế trở nên mệt mỏi, chao đảo và lúng túng trước những khủng hoảng. Dẫu vậy, tôi vẫn tiếp tục hy vọng, bởi tôi tin Thiên Chúa không ngừng hiện diện trong từng thành phần của gia đình.

Trước hết, tôi đặt niềm hy vọng vào người cha, người chồng. Trong một xã hội đầy biến động, vai trò của người cha không hề dễ dàng. Nhiều người phải gánh trên vai trách nhiệm kinh tế, đối diện với áp lực công việc, và đôi khi mệt mỏi đến mức quên mất việc hiện diện với gia đình. Nhưng tôi vẫn hy vọng vào những người cha dám sống lại căn tính đích thực của mình: không chỉ là người kiếm tiền, mà còn là người biết lắng nghe, biết xin lỗi, biết cầu nguyện và biết dẫn dắt gia đình bằng đời sống gương mẫu. Khi người cha biết yêu thương và tôn trọng vợ con, gia đình sẽ có một điểm tựa vững vàng; và khi người cha biết đặt Thiên Chúa vào trung tâm, gia đình sẽ tìm lại được phương hướng giữa những chao đảo của cuộc sống.

Kế đến là người mẹ, người vợ. Người mẹ thường là trái tim của gia đình, là người âm thầm giữ lửa yêu thương qua những hy sinh rất nhỏ bé nhưng bền bỉ. Trong xã hội hôm nay, người mẹ vừa phải chu toàn công việc bên ngoài, vừa chăm lo gia đình, vừa mang trong mình những lo toan không tên. Dẫu vậy, tôi vẫn hy vọng vào những người mẹ không đánh mất sự dịu dàng, kiên nhẫn và bao dung; những người vợ dám yêu thương chồng mình không chỉ trong những ngày thuận lợi, mà cả khi gặp khó khăn, mệt mỏi. Chính sự nhẫn nại, cầu nguyện và hiến dâng âm thầm của người mẹ thường trở thành mạch nguồn chữa lành cho cả gia đình.

Và tôi cũng tiếp tục hy vọng vào những người trẻ, là những người con trong các gia đình. Trong bối cảnh xã hội và công nghệ phát triển nhanh chóng, người trẻ hôm nay phải đối diện với nhiều cám dỗ, áp lực và khủng hoảng căn tính. Nhiều em cảm thấy cô đơn ngay trong chính gia đình mình. Nhưng tôi vẫn hy vọng vào những người trẻ biết lắng nghe tiếng nói của lương tâm, biết tìm kiếm ý nghĩa đời mình, biết trân trọng tình yêu và sự hy sinh của cha mẹ. Khi con cái được lớn lên trong bầu khí yêu thương, tôn trọng và đối thoại, các em có thể trở thành nhịp cầu nối kết các thế hệ và là mầm hy vọng mới cho gia đình cũng như cho Giáo hội và xã hội.

Niềm hy vọng đặt nơi từng thành viên ấy là lời khẳng định rằng gia đình vẫn là nơi Thiên Chúa muốn hiện diện. Bởi nơi gia đình, Thiên Chúa đã gieo hạt giống hy vọng từ rất sớm. Dù hạt giống ấy đôi khi bị vùi lấp bởi mệt mỏi, hiểu lầm hay tổn thương, Thiên Chúa vẫn kiên nhẫn tưới gội bằng ân sủng của Ngài.

4. Tiếp tục hy vọng về xã hội và con người hôm nay

Tôi cũng tiếp tục hy vọng về một xã hội công bằng và nhân ái. Dẫu bất công, bạo lực, dối trá và chia rẽ vẫn tồn tại, tôi vẫn tin rằng giữa bóng tối, có những tấm lòng quảng đại không ngừng trao ban; có những con người âm thầm sống lương thiện; có những người trẻ chọn trung thực thay vì gian dối, chọn phục vụ thay vì hưởng thụ; có những gia đình dám sống yêu thương và tha thứ, trở thành “ốc đảo nhân ái” giữa xã hội nhiều rạn nứt.

Và đặc biệt, khi nghĩ đến Đất nước Việt Nam thân yêu, tôi hy vọng cho quê hương mình được lớn lên trong sự thật, được nâng đỡ bởi công bằng, và được sưởi ấm bởi tình liên đới. Tôi hy vọng nơi những người đang âm thầm làm điều thiện: những người lao động chân chính, những người phục vụ cộng đồng, những người trẻ đang cố gắng sống tử tế giữa nhiều cám dỗ, những gia đình vẫn kiên trì gìn giữ đạo đức và thuần phong mỹ tục. Tôi cũng hy vọng cho những ai đang mang gánh nặng mưu sinh, cho người nghèo, người yếu thế, người bị tổn thương, để không ai bị bỏ lại phía sau, và phẩm giá con người luôn được tôn trọng.

Tôi tin Thiên Chúa vẫn đang làm việc âm thầm nơi những con người thiện chí. Ngài không luôn đổi thay xã hội bằng những biến cố lớn lao, nhưng bằng những trái tim được hoán cải từng ngày. Một xã hội tốt đẹp hơn không khởi đi từ khẩu hiệu, nhưng từ những việc rất cụ thể: một lời nói chân thật, một hành động thực thi công bằng, một thái độ tôn trọng phẩm giá người khác, một bàn tay sẻ chia, một lựa chọn dám đứng về phía sự thật dù phải thiệt thòi.

Trong một thế giới kỹ thuật số, tôi cũng tiếp tục hy vọng con người biết sử dụng công nghệ như phương tiện để làm vinh danh Chúa và phục vụ tha nhân, chứ không để công nghệ thống trị trái tim[9]. Và trước sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, tôi hy vọng truyền thông luôn “nhân bản”, có “khôn ngoan của con tim”[10].

Và tôi đặc biệt tiếp tục hy vọng cho những người đau khổ. Hy vọng Kitô giáo không phủ nhận đau khổ, nhưng tin rằng không ai đau khổ một mình. Thiên Chúa đã bước vào đau khổ nơi thập giá Đức Kitô. Vì thế, đau khổ không còn vô nghĩa: có thể trở thành nơi ân sủng chạm đến, chữa lành và biến đổi.

5. Sau cùng, tiếp tục hy vọng nơi chính mình

Có lẽ đây là điều khó nhất. Tôi quá rõ những giới hạn, những yếu đuối của bản thân mình. Cám dỗ lớn nhất là thất vọng về bản thân, nghĩ rằng mình không thể khác hơn, rằng cố gắng chỉ là vòng lặp vô ích. Nhưng tôi vẫn chọn tiếp tục hy vọng.

Tôi hy vọng không phải vì tôi tin vào sức riêng của mình, mà vì tôi tin vào lòng kiên nhẫn của Thiên Chúa[11]. Chúa kiên nhẫn với tôi hơn tôi tưởng, và trung tín với tôi hơn tôi dám hy vọng. Mỗi ngày tôi vẫn có thể bắt đầu lại, không cần những khởi đầu lớn lao, chỉ cần một bước nhỏ trung thành: một lời cầu nguyện chân thành, một quyết định sửa mình âm thầm, một hành động bác ái nhỏ bé. Trong mắt Thiên Chúa, không cố gắng nào là vô nghĩa.

Tôi tiếp tục hy vọng nơi chính mình, là tin rằng Thiên Chúa vẫn đang viết tiếp câu chuyện đời tôi. Dẫu còn nhiều trang dang dở, Đấng cầm bút là Thiên Chúa, và Ngài không bao giờ viết một câu chuyện vô nghĩa.

6. Thay lời kết

Tôi biết vẫn còn rất nhiều niềm hy vọng chưa thể gọi tên: hy vọng âm thầm của những con người đang kiệt sức nhưng chưa buông xuôi; hy vọng của những lời cầu nguyện còn dang dở; hy vọng của những cố gắng nhỏ bé chưa thấy kết quả... Nhưng tôi xác tín rằng không điều thiện nào là vô ích, và không giọt nước mắt nào rơi xuống mà Thiên Chúa không ghi nhớ.

Vì thế, hy vọng không phải là chờ đợi phép màu, nhưng là chọn tin và bước tiếp mỗi ngày: chọn kiên nhẫn thay vì nản lòng, chọn yêu thương thay vì khép kín, chọn phó thác thay vì sợ hãi. Bởi Thiên Chúa – Đấng đã khởi sự nơi chúng ta công trình tốt lành – sẽ hoàn tất công trình ấy (x. Pl 1,6).

Năm thánh Hy vọng có thể khép lại, nhưng hy vọng thì không bao giờ được phép khép lại trong tâm hồn người Kitô hữu. Hy vọng không đặt nền trên việc mọi sự đã hoàn hảo, nhưng trên sự trung tín của Thiên Chúa, ngay cả khi thế giới còn đầy mảnh vỡ. Và như Thánh Phaolô xác tín: “Hy vọng không làm thất vọng” (Rm 5,5).

Lm. Anthony Trung Thành

__________

[1] x. Sách Giáo lý Hội thánh Công giáo, số 1817.

[2]x. Sách ngôn sứ Isaia 9,5–6 (hoặc 9,6 theo một số cách đánh số): tước hiệu “Hoàng Tử Bình An”.

[3]x. Công đồng Vatican II, Hiến chế mục vụ Gaudium et Spes (Vui mừng và Hy vọng), số 78.

[4] x. Công đồng Vatican II, Sắc lệnh Unitatis redintegratio (Hiệp nhất), số 1.

[5] x. Tin Mừng theo thánh Gioan 17,21.

[6] x. Đức Phanxicô, Tông huấn Evangelii gaudium (Niềm vui Tin Mừng), số 24.

[7] x. Công đồng Vatican II, Hiến chế tín lý Lumen gentium (Ánh sáng muôn dân), số 31.

[8] x. Công đồng Vatican II, Hiến chế tín lý Lumen gentium (Ánh sáng muôn dân), số 8.

[9] x. Bộ Truyền thông (Dicastery for Communication), văn kiện mục vụ Towards Full Presence: A Pastoral Reflection on Engagement with Social Media (28/05/2023), Việt ngữ tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/bo-truyen-thong-tai-lieu-suy-tu-muc-vu-ve-viec-tham-gia-mang-xa-hoi-51105

[10] x. Sứ điệp Đức Phanxicô – Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, 24/01/2024, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

[11] x. SGLHTCG 1817.

Nguồn: hdgmvietnam.com