GIỚI TRẺ TRƯỞNG THÀNH TRONG TÌNH YÊU (PHẦN I)
Sr. Maria Lê Kim Yến, Dòng MTG Hà Nội
Tuổi trẻ được ví như mùa Xuân của cuộc đời, luôn đầy tràn năng lượng, sức trẻ và khát khao vươn lên mỗi ngày. Để “đồng hành với người trẻ hướng tới sự trưởng thành toàn diện” theo lời kêu gọi của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam và cách riêng của Tổng Giáo Phận Hà Nội trong tháng Tư với chủ đề nên thánh đối với giới trẻ, bài viết này thảo luận với người trẻ, đặc biệt là các bạn trong tuổi vị thành niên, hướng tới sự trưởng thành toàn diện qua việc trưởng thành trong tình yêu. Qua việc tìm hiểu tình yêu dưới khía cạnh tâm lý và thần học, chúng ta cùng nhau suy tư và định hướng, để làm sao trưởng thành một cách toàn diện hơn trong cuộc sống và cách riêng để sống tốt năm phụng vụ 2020 theo tinh thần của Giáo Hội.
Đặc điểm tâm lý của tuổi vị thành niên
Nói đến giới trẻ, chúng ta nghĩ đến lứa tuổi vị thành niên (còn gọi là tuổi thiếu niên). Theo học thuyết tâm lý xã hội phát triển của Erik Erikson, tuổi vị thành niên (từ 12-18, 19 tuổi) là thời gian các em hình thành đặc thù nhân cách về “cái Tôi” của mình. Đây là giai đoạn các bạn trẻ dần dần nhận thức khá rõ về bản thân mình là người như thế nào và lớn lên muốn làm gì cho tương lai. Ở giai đoạn này, các bạn trẻ dần hình thành nên sự đồng nhất của “cái Tôi” của mình qua việc thể hiện các vai trò khác nhau và những chọn lựa cho cuộc đời như trường học, chuyên ngành, nghề nghiệp, tìm bạn đời và chuẩn bị bước vào cuộc sống hôn nhân và gia đình. Bố mẹ và những người thân tiếp tục có vai trò quan trọng trong việc giúp các em hình thành nhân cách. Tuy nhiên, các em ở tuổi vị thành niên bắt đầu có mối quan hệ xã hội và bạn bè rộng hơn với các bạn cùng học và các nhóm hoạt động ngoài xã hội hay các tổ chức tôn giáo. Sự trung thành trong các mối quan hệ là nhân đức quan trọng cần được hình thành và phát triển ở thời kỳ này. Trong đó, khả năng liên hệ với người khác và tạo các mối quan hệ chân thành sẽ giúp các em thành công trong các giai đoạn tiếp theo.
Ngược lại, nếu các bạn trẻ không hình thành được sự đồng nhất về đặc tính của mình, họ sẽ có khuynh hướng cảm thấy các vai trò bị lẫn lộn. Họ sẽ không tự xác định được hướng đi cho bản thân và thường gặp khó khăn khi ứng xử tương giao với người khác. Trong tình yêu, nhiều bạn trẻ sợ bị lạm dụng, không dám quyết định những lựa chọn riêng tư cho mình. Thay vào đó, họ để bố mẹ và những người thân quyết định, sắp xếp hướng đi cho cuộc đời của mình. Bên cạnh đó, nhiều bạn trẻ không làm chủ được bản thân trong quan hệ giới tính, khiến cho tình yêu của họ trở nên bế tắc, nghèo nàn và nhiều khi phải ân hận suốt đời. Có nhiều bạn phải bắt đầu cuộc sống hôn nhân gia đình sớm, làm việc học tập và các khao khát sự nghiệp bị gián đoạn. Có những bạn bị đổ vỡ trong tình yêu, bị tổn thương quá nặng về tâm lý tình cảm. Và có những người đi đến những quyết định sai lầm gây hậu quả nghiêm trọng như phá thai, tự tử.
Thay đổi cơ thể ở tuổi dậy thì
Tuổi vị thành niên là giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn, là thời gian trưởng thành và khám phá bản thân. Do sự phát triển vượt bậc về thể chất và thay đổi hormone sinh lý, cơ thể của các bạn trẻ tuổi vị thành niên có một loạt sự thay đổi liên quan đến việc hoàn thiện các đặc tính sinh dục và khả năng sinh sản. Đây cũng là giai đoạn có nhiều thay đổi về hình dáng, tâm sinh lý, hành vi, và nhận thức xã hội. Khởi đầu ở giai đoạn vị thành niên, trẻ nữ thường dậy thì sớm hơn trẻ nam khoảng 2 tuổi (từ 10-16 tuổi); trẻ nam (từ 13-18 tuổi). Đây là giai đoạn các bạn trẻ thấy nhiều sự thay đổi về cơ thể như: tăng vọt về phát triển chiều cao, cân nặng, và phát triển bộ phận sinh dục; hông có thể rộng hơn vai; thay đổi mùi cơ thể; và nổi mụn trứng cá. Sự khác biệt giới tính trong sự phát triển ở tuổi dậy thì là nữ giới tăng độ nữ tính với giọng nói trở nên dịu dàng và vóc dáng mềm mại hơn. Trong khi đó, nam giới tăng độ nam tính với thân hình vạm vỡ, chắc khoẻ và giọng nói trầm ấm hơn sau một thời gian bị vỡ giọng.
Phát triển tâm lý
Thay đổi thể lý ở tuổi dậy thì ảnh hưởng đến phát triển tâm lý của trẻ vị thành niên. Cùng với sự phát triển của cơ thể, các bạn thiếu niên bắt đầu để ý đến diện mạo của mình. Do bị ám ảnh bởi hình thể của mình, nhất là trong thời gian đầu của tuổi dậy thì, thời gian nhiều em không hài lòng với thể diện của mình. Dẫn đến nhiều em thiếu niên thường xuyên cảm thấy lo lắng. Bên cạnh đó, các em ở tuổi vị thành niên bắt đầu cảm thấy bị thu hút trước những người khác, nhất là những người khác giới. Trong tâm trí các em nhiều khi có những câu hỏi như: làm sao để có thể bày tỏ tình cảm của mình cho người mình có cảm tình? Các em thiếu niên dần dần khám phá về tình dục và có thể dẫn đến có quan hệ tình dục. Họ trở nên sống khép kín hơn đối với cha mẹ và người lớn. Quan hệ với bố mẹ được thể hiện theo cách khác: không còn thân mật và gần gũi như trước. Nhà không còn là tổ ấm duy nhất nữa. Các bạn trẻ tương giao với bạn bè và thế giới rộng hơn, đôi khi vượt xa khỏi sự an toàn của gia đình, bố mẹ và quê hương của mình. Chẳng hạn, nhiều bạn không còn đi đâu cũng đi cùng bố mẹ, hay không còn kể hết chuyện riêng tư cho bố mẹ nữa. Dần dần các em trở nên thân mật với bạn bè hơn, bắt đầu hẹn hò và có bạn trai/gái.
Tuổi dậy thì là thời gian có nhiều dao động và chuyển hướng liên tục. Đây cũng là thời kỳ quan trọng trong đời sống tâm sinh lý và tâm linh, vì là lúc các em thiếu niên bắt đầu một cuộc sống riêng tư của mình, và bắt đầu hành trình hướng tới sự trưởng thành trong tình yêu và tình huynh đệ. Bên cạnh đó, tuổi vị thành niên là thời kỳ với những đột phá bất ngờ làm cho chính bản thân các em nhiều khi mất phương hướng. Thể lý và tâm lý được hâm nóng bằng một năng lực mạnh mẽ của tính dục khiến cho con người trẻ thơ an bình và thoải mái của các em trở nên những thiếu niên với tâm tính thay đổi thất thường và luôn bồn chồn, lo âu. Dường như một cuộc sống mới với nhiều cơ hội đang chờ đợi họ khám phá.
Một điều đáng chú ý trong sự phát triển tự nhiên ở tuổi thiếu niên là trong cơ thể có nhiều hormone sinh dục phát triển trước cả khi các em trưởng thành về mặt tình cảm và trí tuệ. Điều này nhiều khi khó để giúp họ hiểu biết một cách hợp lý và sáng tạo của những chuyển vận năng lượng trong cơ thể mình. Bản chất sinh lý và thể lý tự nhiên thật là mâu thuẫn do sự khác thường này: người trẻ có một cơ thể người lớn trước khi họ trưởng thành về tình cảm, trí tuệ, và lý trí. Đó là lý do tại sao có rất nhiều rủi ro và nguy hiểm xảy ra cho các em thiếu niên đang phát triển. Một trong những rủi ro gây hậu quả nghiêm trọng là dễ quan hệ tình dục trước hôn nhân và dẫn đến phá thai. Ở Việt Nam, tỷ lệ mang thai và phá thai ở tuổi vị thành niên khá cao, đặc biệt là ở thanh thiếu niên. Theo thống kê của Tổ Chức Y Tế Thế Giới, Việt Nam được xếp hạng đầu tiên trong khu vực và thứ 5 trên thế giới về tỷ lệ phá thai, với khoảng 250.000 đến 300.000 trường hợp phá thai mỗi năm, trong đó khoảng 75% rơi vào độ tuổi từ 15 đến 19. Mỗi ngày có khoảng 900 ca phá thai xảy ra ở Việt Nam. Đây là một con số báo động và đau lòng cho tất cả mọi người, nhất là các bạn trẻ và các bậc phụ huynh.
Ở lứa tuổi vị thành niên, lối suy nghĩ của các bạn trẻ trở nên trừu tượng và lý tưởng hóa hơn. Nhiều bạn trẻ khi không được bố mẹ và người lớn hướng dẫn đúng đắn và khi không cảm nghiệm được tình yêu thương của người thân, hay khi họ sống bị bỏ rơi, bị từ chối hay bị lạm dụng về thể xác và tinh thần, các bạn trẻ này sẽ dễ sa ngã. Điều này thể hiện qua các hành vi sống vô kỷ luật, phá phách của công, trộm cắp, đi lang thang bụi đời, yêu đương sớm, sống bừa bãi, sống thử trước hôn nhân, nghiện rượu, nghiện thuốc phiện, và nghiện cờ bạc. Ngày nay, các bạn trẻ tiếp cận với Internet và các mạng xã hội nhiều hơn, nên có nhiều cám dỗ và dễ rơi vào các tệ nạn xã hội khác như nghiện game, nghiện internet, và nghiện tình dục trên mạng internet. Bên cạnh đó, các bạn trẻ thường có tình trạng cảm xúc thay đổi thất thường: khi thì tích cực, khi thì tiêu cực. Có lẽ lý do một phần là bị ảnh hưởng của sự thay đổi hormone sinh lý và do phải đương đầu với nhiều điều thay đổi và cảm xúc khác lạ xuất hiện trong mình. Do thay đổi thất thường những suy nghĩ, hành vi, và cảm xúc thậm chí chỉ trong khoảng thời gian ngắn, nhiều bạn trẻ có biểu hiện của kinh nghiệm “khủng hoảng” tuổi vị thành niên. Chẳng hạn như lo lắng, mất ngủ, trầm cảm, rối loạn ăn uống, giảm chú ý dẫn đến kết quả học tập sa sút. Điều này khiến cho bố mẹ và những người thân cảm thấy mệt mỏi và lo lắng vì không biết phải cư xử và chăm sóc con cái mình như thế nào.
Theo nhà tâm lý Abraham Maslow, cùng với các nhu cầu thể lý căn bản như ăn, uống, ngủ nghỉ, tình dục và không khí trong lành, nhu cầu được sống an toàn và cảm thấy mình được quan tâm, được yêu và được tôn trọng là những nhu cầu cảm xúc căn bản của con người. Để chuẩn bị bước vào thế giới của người lớn và trở thành người tự lập với những lựa chọn về học vấn, nghề nghiệp và tình yêu, các bạn tuổi vị thành niên cần có người lớn quan tâm một cách hợp lý, đặc biệt là bố mẹ, người thân trong gia đình và những người quan trọng trong cuộc sống của các em như các thầy cô giáo, hàng xóm láng giềng, hay những người đứng đầu các nhóm trong các hội đoàn và giáo xứ như Giới Trẻ, Thiếu Nhi Thánh Thể… Khi có người lớn quan tâm đồng hành (Role model), các bạn trẻ cảm thấy người lớn hiểu và tôn trọng mình, cảm thấy mình có giá trị và cảm thấy có người lớn là nguồn trợ giúp chúng. Điều này sẽ giúp các bạn trẻ thành công trong cuộc sống.
Trong thực tế ngày nay, nhiều bạn trẻ dậy thì sớm (11-12 tuổi) và lập gia đình chậm hơn trước kia (khoảng trên dưới 30 tuổi). Điều này đặt ra câu hỏi: làm sao các bạn trẻ có thể trưởng thành trong tình yêu qua việc dung hòa tính dục của mình với cảm xúc và những giá trị đạo đức của họ trong khoảng thời gian khá dài từ khi dậy thì cho đến khi lập gia đình? Như đã đề cập ở trên, có sự mâu thuẫn tự nhiên trong sự phát triển tâm sinh lý ở lứa tuổi vị thành niên: cho họ một cơ thể người lớn trưởng thành về thể lý và tính dục trước khi họ trưởng thành về tình cảm, trí tuệ, và lý trí. Là người Kitô giáo, chúng ta có thể hỏi: Dường như Thiên Chúa có kế hoạch gì đó trong khi tạo dựng bản chất con người với những mâu thuẫn như vậy?
Trưởng thành trong tình yêu
Để trưởng thành trong tình yêu, các bạn trẻ cần phải cảm nghiệm mình được yêu trong môi trường gia đình, để từ đó các em có thể chia sẻ tình yêu đó cho bạn bè và những người khác trong xã hội. Các bạn trẻ trưởng thành dần trong tình yêu từ tương quan tình yêu với những người thân yêu của mình là bố mẹ và gia đình, và sau đó qua tình yêu bạn bè và tình yêu nam nữ. Cùng với những khát khao cháy bỏng về tình yêu theo sự phát triển tâm sinh lý lứa tuổi và những mâu thuẫn trong sự phát triển của mình, các bạn trẻ không chỉ bị giới hạn mình trong tình yêu sắc dục nữa, nhưng luôn được mời gọi vươn lên và hoàn thiện bằng tình yêu Agapé của Đức Kitô.
Tình yêu của Đức Kitô là tình yêu cao cả nhất, còn gọi là tình yêu tự hiến, hy sinh chính mình vì người khác. Đó là tình yêu của người dám thí mạng sống của mình vì bạn hữu (Gioan 15:13). Tình yêu Agapé là nền tảng của tình yêu Kitô giáo. Tình yêu tự hiến luôn đi đôi với tình yêu vị tha và lòng khoan dung tha thứ. Tình yêu tự hiến là tình yêu được thanh lọc mỗi ngày để con người không chỉ dừng lại ở khoái lạc tình ái nhất thời chóng qua, mà luôn đưa con người đến hạnh phúc đích thực.
Đức Kitô Chúa Giêsu chính là mẫu gương cho các bạn trẻ sống trưởng thành trong tình yêu và sống có trách nhiệm. Tình yêu chân thực đòi hỏi có sự thanh luyện và trưởng thành trong quyết định tự do và tự chủ bản thân. Trưởng thành trong tình yêu đòi buộc chúng ta phải học và thực hành sống theo cách yêu thương của Chúa Giêsu. Đó là chúng ta phải sống khoan dung, trưởng thành trong việc làm chủ cảm xúc và tình cảm, biết sống tha thứ và bỏ qua những lỗi lầm của người khác, yêu thương nhau bằng tình yêu phổ quát (yêu thương tất cả mọi người), tình yêu vô vị lợi, tình yêu đi bước trước, tình yêu tha thứ, tình yêu quảng đại, tình yêu hy sinh phục vụ vì sự tốt đẹp của người khác.
Trên thực tế, để trưởng thành và sống tình yêu như Chúa Giêsu yêu thương chúng ta không phải lúc nào cũng dễ dàng. Lý do là vì cách thể hiện tình yêu của chúng ta phụ thuộc vào kinh nghiệm sống của chúng ta trong tương giao với bố mẹ, người thân trong gia đình, bạn bè và người bạn trai hay bạn gái của chúng ta. Mỗi lần có sự hiểu lầm, xung đột hay làm mất lòng nhau, chúng ta có khuynh hướng tạo một nút thắt và nói với lòng mình rằng: tôi sẽ không yêu bố mẹ, anh chị em hay người thân thương của tôi cho đến khi họ biết lỗi và giải quyết được những khúc mắc với tôi. Tùy vào lỗi lầm của người khác mà nút thắt có thể to hay nhỏ khác nhau. Và cứ như vậy, chúng ta thương yêu người khác một cách không trọn vẹn bằng cách giữ lại cho mình một phần vì sự phẫn nộ và đau đớn người khác gây cho chúng ta. Và rồi chúng ta thường chờ cho đến khi người khác thay đổi theo cách của chúng ta thì ta mới yêu họ như một cách tự do và không tính toán.
Đó là sự khác biệt giữa tình yêu Thiên Chúa và tình yêu con người. Thiên Chúa yêu thương chúng ta ngay cả khi chúng ta là những tội nhân, là những con người bất toàn, mỏng giòn và dễ sa ngã. Chúa yêu ta như những gì chúng ta có và chúng ta là, chứ không phải như những gì chúng ta nên có và nên là. Nhiều người vì mặc cảm và xấu hổ với tội lỗi của mình mà không dám đến gần Chúa để nhận sự thương xót và tha thứ của Chúa. Trên thực tế, Chúa luôn sẵn sàng tha cho ta khi chúng ta ăn năn sám hối và biết quay trở về cùng Chúa như trong dụ ngôn Người Cha Nhân Hậu (Luca 15: 11-32).
Để hướng tới sự trưởng thành toàn diện, các bạn trẻ không những được mời gọi sống tinh thần của Cựu Ước trong sách Lêvi 19: 18 với bản Luật Vàng (Golden Rule): “Các ngươi muốn người ta làm cho mình thể nào, hãy làm cho người ta thể ấy” (Matthew 7: 12; Luca 6: 31). Chúa còn mời gọi mỗi Kitô hữu chúng ta hãy yêu nhau như Chúa Giêsu yêu chúng ta. Khi xưa Chúa nói với các môn đệ: "Anh em hãy yêu thương nhau, như Thầy đã yêu thương anh em" (Gioan 13, 34). Yêu như Chúa yêu đó là thứ tình yêu Agapé. Tình yêu Thiên Chúa sẽ thúc bách chúng ta có thể làm được những sự mà tự bản thân chúng ta không thể làm được.
Để hướng tới sự hoàn thiện trong tình yêu, chúng ta cần đi con đường mà Đức Kitô đã đi và luôn sống trong ân sủng và tình yêu của Thiên Chúa. Chúng ta cần có một sự thay đổi, cần cải biến cách chúng ta yêu thương nhau qua cách yêu thương của Chúa. Để làm được điều đó, chúng ta cần ơn trợ giúp của Chúa Thánh Thần. Xin Chúa giúp mở lòng chúng ta để chúng ta có thể mặc lấy tâm tình yêu thương của Chúa như kim chỉ nam cho mọi suy nghĩ và hành vi trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Để yêu được người khác như Chúa yêu, chúng ta cần cảm nghiệm mình được Chúa yêu, kể cả khi chúng ta là những người tội lỗi và bất toàn. Khi chúng ta sống và cảm nghiệm được tình yêu Thiên Chúa với mình, chúng ta sẽ được thúc đẩy sống tình yêu đó với người thân, bạn bè, gia đình, và người bạn gái/trai của chúng ta như Thánh Phaolô nói: “Tình yêu Đức Ki-tô thôi thúc chúng tôi” (2Cr 5:14).
Lời kết
Đức Kitô là mẫu gương của sự trưởng thành toàn diện mà người trẻ luôn khát vọng hướng tới. Đức Kitô đạt tới sự trưởng thành toàn diện trong tình yêu qua mầu nhiệm nhập thể, nhập thế và mầu nhiệm thương khó và phục sinh của Ngài. Đức Kitô là nguồn năng lực vô hạn như mặt trời luôn tỏa sức nóng để hun nóng lửa nhiệt huyết tông đồ và là ngọn lửa soi sáng cho người trẻ biết con đường tìm về chân-thiện-mỹ. Đức Kitô là tâm điểm giúp người trẻ có được niềm tin vững vàng, lòng mến sốt sáng và niềm hy vọng trong những lúc gặp gian truân thử thách. Đức Kitô xuống thế làm người vì yêu nhân loại và để cứu chuộc nhân loại lầm than, tội lỗi. Tình yêu, lòng thương xót, và thứ tha của Chúa vượt lên trên tất cả.
Là các bạn trẻ Kitô giáo, chúng ta được mời gọi luôn sống với, sống trong Đức Kitô, và sống làm nhân chứng cho Chúa trong lòng thế giới hôm nay để chúng ta “sống trong thế gian nhưng không thuộc về thế gian,” hay sống “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.” Ước gì mỗi người trẻ chúng ta luôn cảm nghiệm được tình yêu thương của Chúa trong cuộc đời để chúng ta chia sẻ tình yêu đó cho bố mẹ, những người thân trong gia đình, bạn bè và người chúng ta thương mến.
.jpg)
GIỚI TRẺ TRƯỞNG THÀNH TRONG TÌNH YÊU (Phần II)
I. ĐỊNH NGHĨA TÌNH YÊU
Có nhiều cách để định nghĩa tình yêu, tuỳ theo văn hoá và cái nhìn của mỗi người và mỗi môi trường. Tình yêu là ngôn ngữ được dùng nhiều nhất và cũng là ngôn từ bị lạm dụng nhiều nhất. Tình yêu là đề tài muôn thuở. Văn thơ và ca dao Việt Nam diễn tả đa dạng về tình yêu nam nữ.
Trong tình yêu chân chính luôn có cảm nghiệm hy sinh và đau đớn vì người mình yêu. Chẳng hạn như Xuân Diệu định nghĩa yêu “là chết ở trong lòng một ít.” Trong cuốn sách Dâng Hiến Tất Cả (Total Surrender), Mẹ thánh Têrêsa thành Calcutta từng nói rằng: “Tôi tìm ra một nghịch lý, rằng nếu bạn yêu sâu sắc tới mức đau đớn, sẽ chẳng thể có thêm đau đớn nữa, chỉ có thêm tình yêu.”
Cùng với những thay đổi và chuyển biến về tâm sinh lý, các bạn trẻ luôn khát khao yêu và được yêu. Yêu là nguồn sinh lực sống của con người. Tình yêu mang lại cho con người sức mạnh để vượt qua những khó khăn, trở ngại trong cuộc đời. Nhà thơ Xuân Diệu đã nói:
Làm sao sống được mà không yêu
Không nhớ, không thương một kẻ nào? (Bài ca tuổi nhỏ)
Khi hai người yêu nhau, họ sẵn sàng bỏ qua mọi sự khó khăn để có thể làm cho người mình yêu được hạnh phúc. Ở trong tình yêu, mọi sự đều trở nên đẹp đẽ và nên thơ.
Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo,
Ngũ lục sông cũng lội, thất bát đèo cũng qua.
Người thời nay còn hài hước cho thêm:
Yêu nhau mấy núi cũng trèo.
Mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua.
Ngại gì cái chuyện đường xa.
Không đi xe buýt thì ta đi tàu.
Trong Kinh Thánh, tình yêu cũng được nói đến rất nhiều. Điểm cốt lõi của lề luật Kitô giáo là: Yêu Chúa và Yêu Người. Hai điều này luôn đi liền và không thể tách rời nhau, cùng tác động lên nhau để giúp con người tồn tại và phát triển một cách viên mãn trong tình Chúa và tình người. Đức Giêsu truyền dạy các môn đệ giới luật yêu thương duy nhất: “Ngươi phải yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, hết lòng, hết linh hồn và hết trí khôn ngươi. Đó là điều răn lớn nhất và điều răn đứng đầu. Còn điều răn thứ hai, cũng giống điều răn ấy, là: ngươi phải yêu người thân cận như chính mình. Tất cả Luật Môsê và các sách ngôn sứ đều tùy thuộc vào hai điều răn ấy” (Mt 22, 37 – 40). Tình yêu chân chính là tình yêu bắt nguồn từ Thiên Chúa vì Thiên Chúa là tình yêu (1 Ga 4, 16).
II. CÁC THỂ LOẠI TÌNH YÊU
Tình yêu là ngôn từ được sử dụng rất đa dạng trong nhiều mối quan hệ khác nhau. Có nhiều thể loại tình yêu như tình yêu bố mẹ và gia đình, tình bạn bè, tình đồng chí, tình đồng nghiệp, tình yêu nghề nghiệp, tình yêu tổ quốc, tình yêu tha nhân và tình yêu Thiên Chúa. Tình yêu mà được nhắc đến nhiều nhất có lẽ là “tình yêu giữa người nam và người nữ, trong đó hồn xác kết hợp bất khả phân ly và mở ra cho con người một lời hứa hạnh phúc dường như không cưỡng lại được” (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 2).
1. Tình yêu gia đình và xã hội:
Tình yêu gia đình là tình yêu được xem là thiêng liêng nhất mà mỗi người cần có. Đó là tình cảm giữa bố mẹ và con cái, giữa ông bà và cháu chắt. Tình yêu này còn được mở rộng hơn giữa bản thân với những người trong xã hội mà mình đang sống và làm việc. Trong tương quan tình yêu gia đình, bố mẹ và con cái luôn thấu hiểu và thông cảm cho nhau cũng như hi sinh tất cả vì nhau. Khả năng yêu thương của con người được lớn dần lên từ tình yêu gia đình. Chúng ta không thể đón nhận tình yêu mãi, cũng không thể cho đi mãi. Khi chúng ta đã được đón nhận tình yêu từ gia đình, chúng ta cũng được mời gọi trao tặng tình yêu cho những người thân yêu của mình. Vì “Ai muốn ban tặng tình yêu thì chính họ cũng được lãnh nhận tình yêu” (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 7). Tình yêu gia đình thể hiện qua lòng hiếu thảo, kính trọng và biết ơn mà con cái dành cho cha mẹ vì công đức sinh thành, dưỡng dục, cũng như bao hy sinh của cha mẹ dành cho con cái. Điều này được thể hiện nhiều trong ca dao, tục ngữ Việt Nam:
Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Đi khắp thế gian, không ai tốt bằng mẹ
Gánh nặng cuộc đời, không ai khổ bằng cha.
Nước biển mênh mông không đong đầy tình mẹ
Mây trời lồng lộng không phủ kín công cha
Tần tảo sớm hôm mẹ nuôi con khôn lớn
Mang cả tấm thân gầy cha che chở đời con
Ai còn mẹ xin đừng làm mẹ khóc
Đừng để buồn lên mắt mẹ nghe không
Đêm nay con ngủ giấc tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.
2. Tình yêu bạn bè
Đây là kiểu tình yêu phát triển từ từ qua tình bạn, dựa trên những sở thích tương đồng và cam kết giống nhau, hơn là dựa trên sự đam mê xác thịt. Tình bằng hữu cũng được hiểu là tình cảm giữa anh chị em cùng chí hướng (những người đi tu, những người cùng hoạt động trong nhóm, hội đoàn, quân đội, tình đồng chí) hoặc giữa những người bạn thân thiết hay bạn tri kỷ. Mức độ quan tâm hay hạnh phúc mà kiểu tình yêu này mang lại ở mức độ trung bình. Tình yêu bạn bè thể hiện qua sự tôn trọng, cởi mở chia sẻ, nâng đỡ nhau, coi nhau như người thân trong nhà.
Trong Tin Mừng Thánh Gioan, tình bạn được diễn tả nổi bật trong mối quan hệ giữa Chúa Giêsu và các môn đệ (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 3). Đức Kitô nói với các môn đệ: “Anh em là bạn hữu của Thầy, nếu anh em thực hiện những điều Thầy truyền dạy. Thầy không gọi anh em là tôi tớ nữa, vì tôi tớ không biết việc chủ mình làm. Nhưng thầy gọi anh em là bạn hữu, vì tất cả những gì Thầy đã nghe nơi Cha thầy, thì thầy đã cho anh em biết” (Gioan 15:14-15). Quan trọng cho chúng ta biết là chính Đức Kitô đã mời và đề nghị tình bạn này với chúng ta: “Không phải anh em đã chọn Thầy, nhưng thầy đã chọn anh em” (Gioan 15:16). Do đó, chúng ta cần thiết lập và duy trì tình bạn thân mật với Đức Kitô để trong mọi biến cố của cuộc đời, chúng ta luôn có Ngài đồng hành và chia sẻ những thăng trầm của cuộc sống.
3. Tình ái (Eros)
Tình ái (Eros) thể hiện trạng thái say đắm, một tình trạng được điều khiển bởi một sức thu hút huyền bí, đưa con người ra khỏi giới hạn của mình và cho họ nhanh chóng cảm nghiệm tình yêu và niềm hạnh phúc ở mức cao độ. Tình yêu thể hiện dưới dạng ước muốn đam mê nhục dục giữa hai người yêu nhau, còn gọi là tình yêu ham muốn hay hưởng thụ. Tình ái là tình yêu vị kỷ và là khởi đầu của tình yêu.
Ví dụ “tình yêu sét đánh” là tình yêu hai người cảm được ngay lần đầu gặp gỡ. Họ yêu nhau qua cái nhìn bề ngoài hay qua cách trò chuyện lần đầu tiên. Họ có cảm giác tim đập thình thịch khi gặp đối tượng là người khác phái cũng có cùng tần số xao động. Điều này ảnh hưởng đến sự nhận thức và hoá chất trong não khiến hai người có cảm giác sảng khoái và muốn thuộc về nhau. Kiểu tình yêu này là một trong những tình yêu phổ biến nhất trong phim Hollywood. Hai người cảm thấy được sức hút mạnh mẽ cả về thể xác và tình cảm. Họ cảm nghiệm rõ qua phản ứng hoá học diễn ra trong cơ thể hai người. Eros là kiểu tình yêu mà nhiều người trải qua ít là một lần trong đời vì Eros được thể hiện trực tiếp qua sự tiếp xúc mạnh mẽ của thể xác. Nhà thơ Vũ Quần Phương trong bài thơ Áo Đỏ đã diễn tả tình yêu này rất rõ nét và sống động:
Áo đỏ em đi giữa phố đông
Cây xanh như cũng ánh theo hồng.
Em đi lửa cháy trong bao mắt
Anh đứng thành tro em biết không?
Con người là một nhân vị có hồn và có xác. Tình yêu đạt tới sự cao cả thực sự khi con người yêu nhau trọn cả hồn lẫn xác, chứ không tách rời xác riêng và hồn riêng (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 4). Tình ái chỉ bền vững khi con người cảm thấy có sự kết hợp của cả thể xác và linh hồn, giúp con người hướng đến Thiên Chúa, một trạng thái “ngất trí,” vượt lên chính bản thân. Eros cần được thanh luyện và kết hợp cả thể xác và tinh thần; cả ý chí và lý trí sẽ giúp con người tiến xa hơn trong tình yêu đôi lứa, tình yêu nhân loại, và tình yêu Thiên Chúa.
Tuy nhiên, nếu tình yêu chỉ dừng lại ở tình ái, tìm kiếm khoái lạc, thoả mãn thân xác và bản năng thú tính của con người thì tình ái sẽ chỉ đơn thuần dừng lại ở tình dục. Con người chỉ đến với nhau để thoả mãn xác thịt. Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI nói: “Eros vô luân và điên đảo không phải là sự vươn lên, "ngất trí đến với thần linh", nhưng là sự sa đọa của con người. Rõ ràng, eros cần sự thanh luyện, để nó không chỉ đem lại cho con người chút khoái lạc chóng qua, nhưng là một sự nếm trước đỉnh cao của cuộc sống - một thứ diễm phúc mà cuộc đời chúng ta hướng đến (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 4). Như vậy, khi tình yêu chỉ dừng lại ở giới hạn thoả mãn thể lý, con người sẽ cảm thấy nhân phẩm của họ bị hạ thấp hay coi thường. Thân thể của họ được coi như là thứ hàng hoá trao đổi hay như thứ đồ chơi. Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI nói: “Eros (tình ái) bị hạ giá xuống thành sex (tình dục), trở thành hàng hoá, thành "vật phẩm” ; người ta có thể mua hay bán nó, thật vậy, chính con người cũng trở thành hàng hoá” (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 5). Tính dục là món quà Thiên Chúa trao tặng cho con người để gia tăng tình yêu. Thiên Chúa ban cho con người có khả năng sinh sản và có thể tham gia vào công trình sáng tạo. Con người không sử dụng đúng vai trò của tình dục khi nó trở thành thứ hàng hoá để mua bán trao đổi, để thuận mua vừa bán. Đó là khi con người sử dụng thân xác và tình dục để hưởng thụ và thoả mãn xác thịt, để khai thác nhau.
Đây là thứ tình yêu mà chúng ta thấy nhiều bạn trẻ nếu không có sự học hỏi và hướng dẫn đúng sẽ dẫn đến chuyện không làm chủ được bản thân như sống thử, quan hệ tình dục trước hôn nhân để tìm kiếm thoả mãn xác thịt và kết quả phải ân hận cả đời.
4. Tình yêu bác ái hay tình yêu ban tặng (Agapé):
Nếu Eros được xem là tình yêu đi xuống, tình yêu ham muốn, tình yêu hưởng thụ, thì Agapé là tình yêu đi lên, tình yêu ban tặng, tình yêu dâng hiến (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 7). Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI khẳng định tình yêu chân thật luôn có sự kết hợp của tình yêu eros và agapé vì hai loại tình yêu này không bao giờ tách biệt nhau, mà luôn gắn kết trong tình yêu duy nhất khiến hai người yêu nhau cảm nghiệm rõ ràng hơn bản chất chân thật tình yêu của mình. Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI nói: “Cho dù khởi đầu eros còn mang tính chất khả giác và vươn lên - hấp dẫn vì hứa hẹn hạnh phúc – nhưng khi đến với người khác, con người sẽ không luôn hướng về mình, mà luôn ước muốn đem lại hạnh phúc cho người khác, luôn chăm sóc đến họ, tự hiến chính mình và muốn hiện diện cho họ. Đó là lúc agapé xen vào trong họ, nếu không như thế, con người sẽ bị hụt hẫng và đánh mất chính bản chất của mình” (Thông điệp Thiên Chúa Là Tình Yêu, số 7). Như vậy, agapé là tình yêu mà con người sẵn sàng hy sinh tất cả cho người bạn đời của họ. Tình yêu agapé dựa trên mối tương quan không thể phá vỡ. Đó là tình yêu vô vị lợi, vô điều kiện vì người mình yêu.
Tình yêu agapé là tình yêu của Thiên Chúa dành cho con người. Tình yêu agapé được đặt nền tảng trên đức tin Kitô giáo. Tình yêu của Đức Kitô là tình yêu cao cả nhất. Đó là tình yêu của người dám thí mạng sống của mình vì bạn hữu (Gioan 15:13). Tình yêu bác ái luôn đi đôi với tình yêu vị tha và lòng khoan dung tha thứ. Tình yêu bác ái là tình yêu được thanh lọc mỗi ngày để con người không chỉ dừng lại ở khoái lạc tình ái nhất thời chóng qua, mà luôn đưa con người đến hạnh phúc đích thực.
Tình yêu này cũng được dùng để chỉ tương quan tình yêu giữa con người với nhau: tình yêu nam nữ, tình yêu vợ chồng, tình huynh đệ. Agapé diễn tả tình yêu mong muốn điều tốt đẹp đến với người mình yêu; nghĩa là nghĩ tốt, nói tốt và làm những việc tốt cho người mình yêu cho dù người đó chưa làm điều tốt cho mình. Yêu là nhìn nhận những điều tốt đẹp của người khác, là vui khi thấy người yêu của mình làm được những điều tốt lành. Yêu là phải biết sống hy sinh vì người mình yêu, hết mình dấn thân và tận hiến vì người mình yêu. Tình yêu là động lực và là sức mạnh giúp con người vượt lên trên giới hạn và sự ích kỷ của bản thân mình để dám sống cho nhau và vì nhau.
III. MỘT VÀI GỢI Ý GIÚP PHÂN ĐỊNH TRONG TÌNH YÊU
Trong cuộc sống thường ngày, mỗi người chúng ta đều có những tương quan tình yêu khác nhau. Trong mỗi mối tương quan ấy, chúng ta được mời gọi sống với một tình yêu tương ứng và phù hợp. Chúng ta có thể tự hỏi mình đang yêu như thế nào trong các mối tương quan khác nhau đó? Chúng ta đang yêu bằng loại tình yêu nào? Chúng ta cần phải làm gì để trưởng thành trong tình yêu? Câu chuyện dưới đây có thể gợi mở cho các bạn trẻ có một số ý tưởng giúp phân định trong tình yêu.
Câu chuyện: Cuộc chiến của hai con sói trong bạn
Một cụ già người Cherokee đang dạy cháu trai của mình về cuộc sống. Ông nói với cháu: “Có một cuộc chiến đang diễn ra trong ông. Đây là một cuộc chiến khủng khiếp và nó nằm giữa hai con chó sói. Một bên là con ác, tức là con này luôn giận dữ, ghen tị, buồn bã, hối hận, tham lam, kiêu ngạo, tự than thân trách phận mình, tội lỗi, oán giận, tự ti, dối trá, tự hào hão, tự cho mình hơn người khác và trọng cái tôi bản ngã của mình.”
Cụ già tiếp tục kể cho cháu trai: “con bên kia thì tốt – luôn thể hiện niềm vui, hòa bình, tình yêu, hy vọng, thanh thản, khiêm tốn, nhân hậu, nhân từ, đồng cảm, rộng lượng, chân lý, từ bi và đức tin.” Và cuộc chiến tương tự đang diễn ra bên trong cháu, và bên trong mỗi người khác nữa.
Cháu trai nghĩ về điều đó trong phút chốc, rồi hỏi ông nội: Con sói nào sẽ thắng hả ông?
Ông cụ người Cherokee trả lời cháu một cách đơn giản: đó là con mà mình cho nó ăn.
Bài học qua câu chuyện:
Cuộc chiến giữa thiện và ác là mãi mãi, không bao giờ ngừng. Chúng ta không bao giờ thoát khỏi con sói ác trong mình một cách tuyệt đối. Con sói ác đó luôn ở trong chúng ta và cuộc chiến giữa hai con sói luôn âm ỉ, không bao giờ ngừng. Nếu chúng ta không làm gì và chiều theo những hướng dẫn tiêu cực của con sói ác, thì đó là cách chúng ta nuôi dưỡng con sói độc ác lớn lên từng ngày.
Hai con sói thể hiện cho sự thiện và ác luôn ở trong chúng ta. Sự thiện và ác đó biểu hiện trong cảm xúc, hành vi, thói quen và mọi khía cạnh khác trong cuộc sống của chúng ta. Dù có niềm tin tưởng mạnh mẽ vào Thiên Chúa, Thánh Phaolô cũng đã than phiền và tự nhận sự yếu đuối của mình: “Điều tôi muốn thì tôi lại không làm, điều tôi không muốn thì tôi lại làm” (Roma 7, 19). Chúng ta thường có khuynh hướng muốn loại bỏ phần tiêu cực của bản thân ra khỏi mình. Chúng ta muốn sống một cách thánh thiện và cố gắng sống để loại bỏ các suy nghĩ và hành vi tiêu cực ra khỏi đầu chúng ta. Chúng ta ép mình ép xác, than thân trách phận, không để cho mình thanh thản, thư giãn vì những phần xấu luôn tồn tại trong mình.
Tuy nhiên, tình yêu rất phức tạp. Việc phân định trong tình yêu không thể đơn giản hoá qua việc phân định giữa sự thiện và sự ác vì tình yêu rất khó để nói đúng hay sai. Câu chuyện trên như là lời mời gọi giúp các bạn trẻ biết cách phân định điều thiện và điều ác và nuôi dưỡng những giá trị đạo đức làm nền tảng cho những suy nghĩ, lời nói và việc làm của chúng ta. Bên cạnh đó, nhận biết những xung đột nội tâm và làm thế nào để quân bình những mâu thuẫn, những xung đột nội tâm là điều quan trọng để các bạn trẻ có thể nuôi dưỡng tình yêu chân thành và sự lương thiện trong con người của mình. Quan trọng là chúng ta phải biết lắng nghe những chuyển động của Chúa Thánh Thần hoạt động trong mình và đáp trả tiếng mời gọi đó với những khao khát thánh thiện và việc làm ý nghĩa. Khi đó, chúng ta sẽ thực sự cảm thấy bình an và sự hiện diện của Chúa trong tình yêu và cuộc sống của mình.
Thiên Chúa mời gọi chúng ta trở nên hoàn thiện mỗi ngày: “Anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em là Đấng hoàn thiện” (Mt 5, 48). Sự thật là không ai trong chúng ta được sống trong hạnh phúc và thánh thiện một cách thuần khiết. Đó là bản chất của con người. Khi mang thân phận làm người, chúng ta luôn phải chiến đấu và quyết định để cố gắng sống trong sự thật của lòng mình. Chúng ta cần phải vượt qua chính mình và những cảm giác tiêu cực như nỗi sợ hãi, lo lắng và nghi ngờ của con sói ác để tiến về phía trước. Đó là cách chúng ta nuôi dưỡng bản tính thiện trong con người chúng ta và trưởng thành trong tình yêu của mình.
(Nguồn: tonggiaophanhanoi.org)
.jpeg)
