Đức Giáo hoàng Phanxicô, trong ý cầu nguyện tháng 3/2025, kêu gọi các tín hữu cầu nguyện cho những gia đình đang tan vỡ, để họ "có thể tìm thấy phương dược chữa lành vết thương qua sự tha thứ, để tái khám phá những giá trị mỗi người ngay cả trong sự khác biệt của họ".

Như nhiều người trong chúng ta có thể cảm nhận, đời sống gia đình là một ơn gọi tuyệt đẹp nhưng cũng đầy thử thách. Không có gia đình nào hoàn hảo, và mâu thuẫn phát sinh một cách tự nhiên do sự khác biệt về tính cách, kỳ vọng và áp lực cuộc sống. Tuy nhiên, nếu không được giải quyết, những xung đột này có thể tạo ra những vết thương lâu dài.

Việc giải quyết căng thẳng gia đình từ sớm là điều cần thiết để vun đắp một mái ấm yêu thương và hòa thuận. Như Tiến sĩ Greg Popcak, một nhà trị liệu hôn nhân và gia đình Công giáo, thường nhấn mạnh, các mối tương quan trong gia đình cần được xây dựng trên nền tảng của ân sủng, sự thấu hiểu và nỗ lực có chủ ý. Bằng cách xác định những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra mâu thuẫn, các gia đình có thể thực hiện những bước quan trọng để hàn gắn và củng cố mối tương quan của họ.

Năm nguyên nhân phổ biến gây xung đột gia đình — và cách vượt qua

1. Tổn thương chưa được giải quyết và thiếu sự tha thứ

Tha thứ là trọng tâm của đời sống Kitô hữu, nhưng đồng thời cũng là một trong những điều khó thực hành nhất trong gia đình. Những vết thương trong quá khứ — dù do hiểu lầm, những lời nói trong cơn giận dữ hay sự phản bội sâu sắc — có thể tạo ra sự oán giận nếu không được chữa lành.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhắc nhở chúng ta rằng tha thứ không chỉ là một hành động đơn lẻ mà là cả một hành trình. Khi chọn tha thứ, chúng ta cho phép ân sủng của Thiên Chúa chữa lành những mối tương quan bị rạn nứt của mình. Việc xây dựng một nền văn hóa gia đình mà ở đó lời xin lỗi xuất phát từ tấm lòng chân thành và sự tha thứ được trao tặng một cách tự nguyện sẽ giúp khôi phục bình an.

2. Sự khác biệt về tính cách và tính khí

Mỗi thành viên trong gia đình đều được Thiên Chúa dựng nên một cách độc đáo, với những điểm mạnh, điểm yếu và cách thể hiện tình yêu riêng. Những khác biệt này, dù có thể làm phong phú thêm mối tương quan, nhưng cũng có thể trở thành nguyên nhân gây căng thẳng. Một người có thể thích thói quen ổn định, trong khi người khác lại thích sự tự phát. Có người bộc lộ cảm xúc một cách thoải mái, trong khi người khác lại trầm lặng và kín đáo. Đặc biệt, trong những gia đình đông người, những khác biệt này có thể nhân lên nhiều lần, đến mức việc giữ hòa khí trong gia đình đôi khi giống như một nhiệm vụ ngoại giao.

Sự thất vọng nảy sinh khi chúng ta mong đợi người khác suy nghĩ và hành xử giống hệt mình. Việc nhìn nhận những tài năng riêng biệt của từng thành viên và tạo không gian cho sự khác biệt của họ có thể biến những xung đột tiềm ẩn thành cơ hội để trân trọng và gắn kết sâu sắc hơn. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng ai cũng có điều gì đó để đóng góp!

3. Giao tiếp kém hiệu quả

Nhiều mâu thuẫn không xuất phát từ những vấn đề sâu xa mà đơn giản chỉ do hiểu lầm trong giao tiếp. Một câu nói đùa có thể bị hiểu là lời chỉ trích. Một lời khuyên có thiện ý có thể bị xem là sự phán xét. Khi các thành viên trong gia đình không diễn đạt rõ ràng nhu cầu, kỳ vọng hoặc cảm xúc của mình, những hiểu lầm sẽ ngày càng chồng chất.

Tiến sĩ Popcak gợi ý rằng các gia đình lành mạnh nên thực hành “lắng nghe cảm xúc” — thực sự lắng nghe nhau với sự thấu cảm và tìm cách hiểu trước khi phản ứng. Khuyến khích đối thoại cởi mở và tôn trọng sẽ giúp thu hẹp khoảng cách giữa cảm xúc bị tổn thương và sự hòa giải.

4. Kỳ vọng không thực tế và huyền thoại về "gia đình hoàn hảo"

Mạng xã hội, chuẩn mực văn hóa và thậm chí cả cách chúng ta được nuôi dạy có thể tạo ra hình ảnh về một gia đình "tốt" phải như thế nào. Khi thực tế không đáp ứng được những kỳ vọng này, sự thất vọng và chán nản sẽ nảy sinh. Có thể vợ/chồng hoặc cha/mẹ mong đợi sự vâng lời tuyệt đối, hoặc con cái cảm thấy áp lực phải đạt được những tiêu chuẩn không tưởng.

Đời sống gia đình vốn dĩ lộn xộn, và sự hoàn hảo không phải là mục tiêu — nhưng tình yêu mới là mục tiêu. Việc chuyển kỳ vọng theo hướng trân trọng thay vì chỉ trích sẽ giúp tạo nên một môi trường gia đình vui vẻ và bao dung hơn.

5. Những căng thẳng bên ngoài và áp lực cuộc sống

Không có gì ngạc nhiên khi căng thẳng về tài chính, vấn đề sức khỏe, áp lực công việc và những lo toan từ bên ngoài có thể tạo ra bầu khí căng thẳng trong gia đình. Những áp lực này thường ảnh hưởng đến các mối tương quan, khiến mọi người trở nên cáu kỉnh, nóng nảy, và đôi khi gây ra thiệt hại lâu dài hơn.

Điều quan trọng là phải nhận biết và thừa nhận nguyên nhân của những áp lực này. Thay vì để những khó khăn bên ngoài tạo ra rạn nứt giữa các thành viên, hãy cùng nhau đối diện như một đội ngũ vững chắc. Sự cầu nguyện, hài hước và cùng nhau giải quyết vấn đề có thể giúp giảm bớt gánh nặng và củng cố mối tương quan gia đình trước nghịch cảnh.

Lời kêu gọi chữa lành và hòa giải

Xung đột trong gia đình là điều không thể tránh khỏi, nhưng sự chia rẽ thì không nhất thiết phải xảy ra. Như Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhấn mạnh, việc tái khám phá những món quà của nhau — ngay cả trong sự khác biệt — có thể biến đổi đời sống gia đình. Bằng cách nuôi dưỡng sự tha thứ, cải thiện giao tiếp, điều chỉnh kỳ vọng và cùng nhau đối diện với khó khăn, gia đình có thể trở nên bền chặt hơn trong tình yêu.

Dù một gia đình có cảm thấy tan vỡ đến đâu, ân sủng của Thiên Chúa vẫn luôn hiện diện, mời gọi chúng ta đến với sự chữa lành. Đôi khi, một cuộc trò chuyện chân thành, một lời xin lỗi chân thành hoặc thậm chí một trận cười vui vẻ có thể là bước đầu tiên để khôi phục sự hòa hợp. Như lời Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II: “Gia đình ra sao thì xã hội sẽ như vậy, và thế giới chúng ta đang sống cũng vậy”. Hãy là những gia đình chọn tình yêu, sự chữa lành và hòa giải — từng bước nhỏ một.

Nt. Anna Ngọc Diệp, OP

Dòng Đa Minh Thánh Tâm

Chuyển ngữ từ: aleteia.org (11/03/2025)