TỘI LỖI VÀ LÒNG THƯƠNG XÓT CỦA THIÊN CHÚA
1. Bí ẩn của lòng thương xót
Bên cạnh những thành tựu lớn của nền văn minh chúng ta, bức tranh toàn cảnh của thế giới đương đại cũng hiện diện những bóng tối và sự do dự không phải lúc nào cũng chỉ bề ngoài. Bởi vì “những mất cân bằng làm rối loạn thế giới hiện đại có liên quan đến một sự mất cân bằng sâu xa hơn bắt nguồn ngay từ trong trái tim con người”[1].
Con người, với tư cách là một tạo vật, có nhiều giới hạn. Khi nhận ra sự bất khả thi trong việc đối phó với cái ác, đau khổ và bất công, nhiều thái độ không phải là sự cầu khẩn Thiên Chúa đầy lòng thương xót mà là một dạng cáo buộc phẫn nộ. Những trải nghiệm về sự ác và đau khổ trở thành cách để biện minh cho việc quay lưng lại với Thiên Chúa bằng cách nghi ngờ lòng thương xót của Ngài. Một số người thậm chí coi đau khổ là hình phạt Thiên Chúa giáng xuống kẻ phạm tội, làm méo mó hơn nữa lòng thương xót của Thiên Chúa.
Một vòng luẩn quẩn như vậy được hình thành. Theo lời của Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II: “Phải đi sâu vào trái tim bi kịch mà con người đương đại đang trải qua, sự lu mờ ý nghĩa về Thiên Chúa và ý nghĩa về con người”[2]. Dường như Thiên Chúa không còn liên quan, và Ngài không liên quan vì Ngài không thể giải quyết các vấn đề của chúng ta. Một mặt, chúng ta không rõ liệu mình có cần sự cứu độ hay không, và do đó sự cứu độ mà Giáo Hội của Đức Giêsu Kitô ban tặng dường như không có ý nghĩa.
Hệ quả cuối cùng sự lu mờ của Thiên Chúa là sự từ chối quay về với sự tha thứ và lòng thương xót của Thiên Chúa. Do đó, sự mất đi ý thức về tội lỗi dẫn đến mất đi nhu cầu được cứu độ, và từ đó quên Thiên Chúa vì sự thờ ơ của con người.
Vì vậy, càng khi ý thức con người bị thế tục hóa, mất đi ý nghĩa của từ “lòng thương xót”, Giáo Hội càng cảm thấy trách nhiệm và bổn phận cấp bách cần rao giảng về Thiên Chúa đầy lòng thương xót. Bí ẩn đức tin Kitô giáo dường như được tổng hợp trong từ này.
Sứ mạng truyền giáo là tuyên bố mạnh mẽ rằng trong Đức Kitô chịu đóng đinh, chết và sống lại, sự giải thoát đầy đủ và chân thực khỏi sự dữ, tội lỗi và cái chết được thực hiện[3].
Đức Giêsu Kitô là dung mạo của lòng thương xót của Chúa Cha. “Dường như Đức Kitô muốn tỏ lộ rằng giới hạn được đặt lên sự dữ, nguyên nhân và nạn nhân là con người, cuối cùng chính là Lòng Thương Xót Thiên Chúa”[4].
Chiến thắng của Đức Kitô là biểu hiện lòng thương xót Ngài đối với con người, biểu hiện rằng “tình yêu mạnh hơn tội lỗi”, “mạnh hơn cái chết và mọi sự ác”[5]. Thế giới chỉ có thể đạt được hòa bình thay vì chiến tranh, bạo lực khi biết kêu cầu lòng thương xót: “Lạy Giêsu, con tin tưởng nơi Chúa”[6].
Không dễ để trả lời trước sự hiện diện rõ ràng của sự dữ trên thế giới. Có lẽ vì sự dữ không phải là một vấn đề mà là một bí ẩn. Một bí ẩn mà chúng ta đều tham gia cá nhân. Một bí ẩn không được giải quyết bằng lý thuyết mà bằng thái độ sống và tồn tại.
Chúng ta luôn cần chiêm nghiệm bí ẩn của lòng thương xót: mối quan hệ giữa đau khổ, bất công, tội lỗi, con người và Thiên Chúa. Vì, như Đức Giáo Hoàng Phanxicô nói[7], lòng thương xót là luật lệ căn bản ngự trị trong trái tim mỗi người khi họ nhìn thấy anh chị em mình trên đường đời. Lòng thương xót là từ ngữ tiết lộ bí ẩn của Ba Ngôi Thiên Chúa. Lòng thương xót là hành động tối thượng và tuyệt vời nhất mà Thiên Chúa đến với chúng ta. Và do đó, lòng thương xót là con đường kết nối Thiên Chúa và con người.
Trong đời sống Giáo Hội, lòng thương xót là một thực tại thường trực. Nhưng có những lúc chúng ta được mời gọi chiêm nghiệm lòng thương xót sâu sắc hơn.
2. Chúng ta hiểu về tội lỗi qua lòng thương xót
“Thiên Chúa là Đấng vô cùng tốt lành và mọi công trình của Ngài đều tốt lành. Tuy nhiên, không ai tránh khỏi trải nghiệm đau khổ, những điều xấu trong tự nhiên mà dường như liên quan đến những giới hạn của các thụ tạo và đặc biệt là vấn đề về sự dữ”[8]. “Tội lỗi hiện diện trong lịch sử loài người: sẽ là vô ích nếu cố gắng phớt lờ hay gọi thực tại mờ mịt này bằng những tên gọi khác”[9]. Nhưng sự ác, nhất là tội lỗi, đến từ đâu?
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần suy ngẫm về mầu nhiệm Thiên Chúa, vì tội lỗi chỉ có thể được hiểu dưới ánh sáng của Thiên Chúa đầy lòng thương xót trong Đức Giêsu Kitô. Vì “mầu nhiệm sự dữ” (2 Tx 2,7) chỉ sáng tỏ dưới ánh sáng mầu nhiệm lòng mến ( 1Tm 3,16). Sự mạc khải tình yêu Thiên Chúa nơi Đức Kitô đã bày tỏ đồng thời cả chiều sâu của sự dữ và sự dư dật của ân sủng ( Rm 5,20). Do đó, chúng ta phải xét đến vấn đề nguồn gốc của sự dữ bằng cách đặt ánh mắt đức tin trên Đấng, chỉ một mình Ngài, là Đấng chiến thắng sự dữ (Lc 11,21-22; Ga 16,11; 1 Ga 3,8) .
Như Pascal đã khẳng định trong tác phẩm “Suy Tư”, hiểu biết về Thiên Chúa mà không nhận thức được sự cần thiết của sự cứu chuộc chúng ta là lừa dối, cũng như nhận biết về sự khốn cùng của chúng ta mà không biết Đấng Cứu Chuộc.
Từ mối liên hệ sâu sắc giữa con người với Thiên Chúa này, ta có thể hiểu rằng tội lỗi là sự lạm dụng tự do mà Thiên Chúa ban cho con người được tạo dựng để yêu mến Ngài và yêu thương nhau[10].
Để làm rõ thực tại của tội lỗi, ánh sáng của sự mạc khải thần linh đặc biệt nói đến tội nguyên tổ. Nhưng điểm khởi đầu để hiểu điều này là thông điệp về lòng thương xót Thiên Chúa được Đức Giêsu tiết lộ.
3. Tội nguyên tổ: một chân lý căn bản của đức tin
Giáo lý về tội nguyên tổ có thể xem như “mặt trái” của Tin Mừng tốt lành, rằng Đức Giêsu là Đấng Cứu Độ của mọi người, mọi người đều cần được cứu độ và ơn cứu độ được ban cho tất cả nhờ Đức Giêsu Kitô.
Câu chuyện sa ngã (St 3) sử dụng ngôn ngữ biểu tượng, nhưng xác nhận một biến cố nguyên thủy, một sự kiện xảy ra vào đầu lịch sử loài người[11]. Sự mạc khải cho ta chắc chắn rằng đức tin toàn bộ lịch sử nhân loại mang dấu vết lỗi lầm nguyên thủy do tổ tông đầu tiên của chúng ta tự do phạm phải[12].
Đằng sau sự lựa chọn không vâng lời của tổ tông đầu tiên có một tiếng nói dụ dỗ, chống lại Thiên Chúa (xem St 3,4-5), vì ganh tị đã làm cho họ sa vào sự chết (Cn 2,24).
Con người, bị quỷ cám dỗ, đã để lòng tin vào Đấng Tạo Hóa trong lòng mình chết dần ( St 3,1-11) và bằng cách lạm dụng tự do của mình, đã không vâng lời lệnh truyền của Thiên Chúa. Đó chính là tội lỗi đầu tiên của con người ( Rm 5,19). Mọi tội lỗi sau này đều là sự không vâng lời Thiên Chúa và thiếu niềm tin vào lòng tốt của Ngài[13].
Kinh Thánh cho thấy những hậu quả nghiêm trọng của sự bất tuân đầu tiên này.
Adam và Evà ngay lập tức mất đi ơn thánh nguyên thủy ( Rm 3,23). Họ sợ Thiên Chúa ( St 3,9-10), Đấng mà họ đã tưởng tượng sai lệch, là một Thiên Chúa ghen tuông về quyền hành của Ngài ( St 3,5). Do đó, sự hài hòa mà họ từng có, được thiết lập nhờ công lý nguyên thủy, bị phá hủy; sự kiểm soát của linh hồn đối với thân xác bị vỡ vụn (St 3,7); sự kết hợp giữa nam và nữ chịu nhiều căng thẳng ( St 3,11-13); mối quan hệ của họ sẽ bị chi phối bởi dục vọng và sự thống trị ( St 3,16)[14].
Sự hài hòa với tạo vật cũng bị phá vỡ; tạo vật hữu hình trở nên xa lạ và thù địch với con người ( St 3,17.19). Vì con người, tạo vật bị đặt dưới “sự phục dịch của sự mục nát” (Rm 8,20). Cuối cùng, hậu quả được công bố rõ ràng khi không vâng lời (St 2,17) sẽ thành hiện thực: con người “sẽ trở về với bụi đất, bởi vì từ bụi đất người được tạo nên” (St 3,19). Sự chết chính thức bước vào lịch sử nhân loại (Rm 5,12). Kể từ tội lỗi đầu tiên, một “cuộc xâm lăng” thực sự của tội lỗi lan tràn khắp thế giới:
- Vụ giết người anh em do Cain gây ra đối với Abel (St 4, 3-15);
- Sự suy đồi của nhân loại do tội lỗi (St 6, 5 - 12; Rm 1, 18-32);
- Trong lịch sử Israel, tội lỗi thường xuyên xuất hiện, nhất là như sự không trung thành với Thiên Chúa của Giao Ước và vi phạm lề luật.
- Sau cuộc Cứu Chuộc của Đức Kitô, trong các Kitô hữu, tội lỗi cũng biểu hiện dưới nhiều hình thức (1 Cr 1-6; Kh 2-3) .
4. Hậu quả của tội nguyên tổ đối với nhân loại
Cuộc sống con người cho thấy rõ sự hiện diện của tội lỗi trong đời sống chúng ta, cũng như thực tế rằng tội lỗi không phải là kết quả của bản tính xấu xa của chúng ta, mà xuất phát từ sự lựa chọn tự do của con người để làm điều ác. Do đó, cái ác không thuộc về cấu trúc bản thể con người, nó không bắt nguồn từ bản tính xã hội của con người, cũng không từ vật chất của con người, càng không từ Thiên Chúa hay một số định mệnh không thể thay đổi. Chủ nghĩa hiện thực Kitô giáo đặt con người trước trách nhiệm của chính mình: con người có thể phạm tội như là quả của tự do của mình, và người chịu trách nhiệm cho cái ác đó không ai khác chính là chính bản thân họ[15].
“Điều mà sự mạc khải thần linh cho chúng ta thấy, chính kinh nghiệm cá nhân của chúng ta cũng xác nhận. Vì con người, nếu nhìn sâu vào lòng mình, sẽ nhận thấy có khuynh hướng về điều ác, bị tràn ngập bởi nhiều đau khổ không thể đến từ Đấng Tạo Hóa tốt lành của mình. Thường xuyên từ chối nhận Thiên Chúa là nguyên tắc của mình, con người đã phá vỡ trật tự hướng dẫn mình tới mục đích cuối cùng, và đồng thời làm vỡ tan sự hòa hợp, cả trong chính mình, với người khác và toàn bộ tạo vật”[16].
Trong lịch sử, Giáo Hội đã xác định tín điều về tội nguyên tổ nhằm đối trọng lại chủ nghĩa lạc quan quá mức và chủ nghĩa bi quan hiện sinh[17].
Trái với Pélage, người khẳng định con người có thể làm điều thiện chỉ bằng sức mạnh tự nhiên của mình và ơn nghĩa chỉ là sự trợ giúp bên ngoài, làm giảm nhẹ tác động của tội lỗi Adam cũng như sự cứu chuộc của Đức Kitô, lần lượt chỉ là một ví dụ xấu hay một ví dụ tốt, Công đồng Carthage (418), theo thánh Augustinô, đã khẳng định sự ưu tiên tuyệt đối của ân sủng, vì con người đã bị tổn thương bởi tội lỗi[18].
Trái lại với Luther, người cho rằng sau tội lỗi con người bản chất đã hư hỏng, tự do bị hủy bỏ và mọi hành động đều có tội, Công đồng Trentô (1546) đã khẳng định tầm quan trọng của phép Rửa Tội, xóa bỏ tội nguyên tổ; mặc dù hậu quả của tội lỗi vẫn còn, trong đó có dục vọng nhưng không được xem như tội lỗi như Luther đã quan niệm con người vẫn tự do trong hành động và có thể làm việc tốt nhờ ân sủng[19].
Ở trung tâm quan điểm của Luther và một số cách giải thích gần đây về St 3 là một sự hiểu đúng đắn về mối quan hệ giữa: Bản tính và lịch sử, kế hoạch tâm lý-hiện sinh và kế hoạch bản thể, cá nhân và tập thể.
Mặc dù trong sách Sáng thế có một số yếu tố mang tính thần thoại (khi hiểu khái niệm "thần thoại" theo nghĩa tích cực nhất, tức là một lời kể sinh ra lịch sử tiếp theo và là nền tảng của nó), sẽ là sai lầm nếu giải thích câu chuyện sa ngã như một cách giải thích biểu tượng cho tình trạng tội lỗi nguyên thủy của con người. Cách giải thích này biến một sự kiện lịch sử thành một yếu tố tự nhiên; khi thần thoại hóa nó, sẽ làm cho sự kiện đó trở nên không thể tránh khỏi: nghịch lý thay, cảm giác tội lỗi dẫn đến việc tự nhận mình “tự nhiên” là kẻ có tội sẽ làm giảm hoặc loại bỏ trách nhiệm cá nhân về tội lỗi, bởi vì con người không thể tránh được điều mà họ tự nhiên hướng tới. Ngược lại, điều đúng đắn là khẳng định rằng tình trạng tội lỗi thuộc về lịch sử của con người chứ không thuộc về bản tính nguyên thủy của họ.
Vì một số hậu quả của tội lỗi vẫn còn tồn tại sau Bí tích Rửa tội, người Kitô hữu có thể cảm thấy có xu hướng mạnh mẽ về phía điều dữ, cảm thấy mình là người có tội sâu xa, như trường hợp xảy ra trong cuộc đời các thánh nhân. Tuy nhiên, quan điểm hiện sinh này không phải là duy nhất, cũng không phải là quan trọng nhất, vì Bí tích rửa tội thực sự đã xoá sạch tội nguyên tổ và biến chúng ta thành con cái Thiên Chúa. Về mặt bản thể học, người Kitô hữu đang ở trong trạng thái ân sủng thì được Thiên Chúa công chính hóa. Luther đã đẩy quan điểm hiện sinh đến mức cực đoan khi áp dụng nó cho sự hiểu biết về toàn bộ thực tại vốn được đánh dấu bản thể học bởi tội lỗi.
Điểm thứ ba dẫn đến câu hỏi về sự truyền lại tội nguyên tổ, “một mầu nhiệm mà chúng ta không thể hiểu đầy đủ”[20]. Kinh Thánh dạy rằng tổ tông đầu tiên của chúng ta đã truyền tội lỗi cho toàn thể nhân loại. Các chương tiếp theo của sách Sáng Thế ( St 4-11) kể lại sự suy đồi dần dần của loài người; đồng thời, qua việc so sánh giữa Adam và Đức Kitô, thánh Phaolô khẳng định: “Cũng như bởi sự không vâng lời của một người, nhân loại đã trở nên tội lỗi, thì cũng bởi sự vâng lời của một người, nhân loại sẽ được công chính hóa” (Rm 5,19). So sánh này giúp hiểu đúng về cách giải thích thuật ngữ “adamah” như một tập thể đơn nhất: cũng như Đức Kitô là một người duy nhất đồng thời là đầu của Hội Thánh, Adam cũng là một người duy nhất đồng thời là đầu của nhân loại. “Nhờ sự nhất thể của nhân loại này, tất cả mọi người đều liên quan đến tội lỗi của Adam cũng như đều liên quan đến sự công chính của Đức Kitô”[21].
Giáo Hội hiểu tội nguyên tổ của tổ tông đầu tiên và tội lỗi truyền lại cho nhân loại một cách tương tự. “Ađam và Evà phạm một tội cá nhân, nhưng tội lỗi đó (…) sẽ được truyền lại cho toàn thể nhân loại bằng cách truyền đạt một bản tính con người mất đi sự thánh thiện và công chính nguyên thủy. Và vì lý do này, tội nguyên tổ được gọi là ‘tội tổ tông truyền’ theo nghĩa tương tự: đó là một tội ‘mắc phải’ chứ không phải ‘phạm phải’, là một trạng thái chứ không phải một hành động”. Vì vậy, “mặc dù thuộc về từng cá nhân, tội nguyên tổ không mang tính chất lỗi cá nhân trong bất kỳ hậu duệ nào của Ađam”[22].
Đối với một số người, việc chấp nhận ý tưởng về một tội lỗi mang tính tông truyền là điều khó khăn, đặc biệt nếu họ có cái nhìn cá nhân chủ nghĩa về con người và tự do. Tôi thì liên quan gì đến tội của Adam? Tại sao tôi lại phải gánh chịu hậu quả do lỗi lầm của người khác gây ra ? Những câu hỏi này phản ánh sự thiếu vắng ý thức về tình liên đới thực sự đang tồn tại giữa tất cả con người được Thiên Chúa tạo dựng. Nghịch lý thay, chính sự thiếu vắng này có thể được hiểu như một biểu hiện của tội lỗi đã được truyền lại cho mỗi người. Nói cách khác, tội nguyên tổ làm lu mờ sự hiểu biết về tình huynh đệ sâu xa của loài người điều làm cho việc truyền tội trở nên khả thi.
Đối diện với những hậu quả bi thảm của tội lỗi và sự lan rộng phổ quát của nó, ta có thể đặt câu hỏi: “Tại sao Thiên Chúa không ngăn cản người đầu tiên phạm tội?” Thánh Lêô Cả đã trả lời: “Ân sủng khôn tả của Đức Kitô đã ban cho chúng ta những điều tốt đẹp hơn cả những gì mà sự ganh tị của ma quỷ đã lấy mất”[23]. Và Thánh Tôma Aquinô viết: “Không có gì ngăn cản bản tính con người được hướng đến một cùng đích cao hơn sau khi sa ngã. Quả thật, Thiên Chúa cho phép sự dữ xảy ra để từ đó đem lại điều tốt lớn lao hơn. Như lời Thánh Phaolô: ‘Ở đâu tội lỗi lan tràn, ở đó ân sủng lại càng chan chứa’ (Rm 5,20). Và bài ca Exsultet hát rằng: ‘Ôi tội hồng phúc, vì đã xứng đáng có được Đấng Cứu Độ cao cả như thế!”[24].
Cuộc sống như một cuộc chiến thiêng liêng
Cái nhìn về tội lỗi dưới ánh sáng của ơn cứu độ nơi Đức Kitô mang lại một cái nhìn hiện thực sáng suốt về hoàn cảnh con người và hành động của con người trong thế giới này. Người Kitô hữu cần ý thức đồng thời:
- Về sự cao cả khi là con cái Thiên Chúa,
- Và sự yếu đuối khi là một tội nhân.
Cái nhìn hiện thực này:
Ngăn chặn cả sự lạc quan ngây thơ lẫn sự bi quan tuyệt vọng, và “giúp có cái nhìn sáng suốt về tình trạng của con người và hành động của họ trong thế giới. (...) Không nhận ra rằng con người có một bản tính bị thương tổn, nghiêng về điều ác, sẽ dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng trong lĩnh vực giáo dục, chính trị, hoạt động xã hội và đạo đức”[25].
Đem lại sự tín thác bình an vào Thiên Chúa, Đấng Sáng Tạo và là Cha giàu lòng thương xót, Đấng không bao giờ bỏ rơi thụ tạo của Ngài, luôn tha thứ, và dẫn đưa mọi sự đến điều thiện, ngay cả trong gian nan. Mọi sự xảy ra, đều vì lợi ích của tôi. Đây là kết luận đúng, hãy chấp nhận điều tưởng chừng đau đớn đó như một thực tại ngọt ngào[26].
Khơi dậy một thái độ khiêm nhường sâu sắc, khiến ta nhìn nhận tội lỗi của mình mà không ngạc nhiên hay mất phương hướng, đồng thời hối tiếc vì đã xúc phạm đến Thiên Chúa chứ không phải chỉ vì những yếu đuối cá nhân.
Giúp phân biệt giữa những gì thuộc về bản tính con người đích thực với những gì là hậu quả của vết thương do tội lỗi gây ra trong bản tính con người. Sau tội lỗi, không phải điều gì tự phát cũng là tốt. Đời sống con người vì thế mang đặc tính của một cuộc chiến thiêng liêng: phải chiến đấu để sống xứng đáng là con người và là Kitô hữu[27]. “Toàn bộ truyền thống của Giáo hội gọi các Kitô hữu là milites Christi, những chiến binh của Đức Kitô. Những chiến binh truyền sự bình an cho người khác, nhưng vẫn luôn chiến đấu chống lại những khuynh hướng xấu của bản thân”[28].
Người Kitô hữu nỗ lực tránh xa tội lỗi không đánh mất điều gì làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp và ý nghĩa. Trái với quan điểm cho rằng con người cần phạm tội để có thể trải nghiệm tự do một cách độc lập và rằng cuộc sống không có tội lỗi sẽ nhàm chán, thì hình ảnh Đức Maria, được thụ thai vô nhiễm nguyên tội, là minh chứng rằng một cuộc đời hoàn toàn dâng hiến cho Thiên Chúa không hề nhàm chán, mà là một cuộc phiêu lưu đầy ánh sáng và những bất ngờ vô tận[29].
5. Sự dịu dàng của Thiên Chúa: tội lỗi, ơn cứu độ và lòng thương xót
Đối diện với thực tại của tội lỗi, lòng thương xót của Thiên Chúa hiện lên một cách đầy uy nghi. Đức Giêsu Kitô chính là gương mặt của lòng thương xót ấy, như chúng ta thấy rõ qua thái độ của Người đối với những người tội lỗi: “Ta không đến để kêu gọi người công chính, nhưng là kêu gọi kẻ tội lỗi”, như trong các câu chuyện về Giakêu, người bại liệt, người phụ nữ ngoại tình, người phụ nữ Samari, Maria Mađalêna, tên trộm lành, Phêrô và vô số người khác.
Một cách đặc biệt rõ ràng, lòng thương xót ấy được thể hiện qua những dụ ngôn về lòng thương xót, đặc biệt là dụ ngôn “Người Cha Nhân Hậu”. Các dụ ngôn này là sự cụ thể hóa toàn bộ giáo huấn của Cựu Ước về Thiên Chúa là “Đấng từ bi và nhân hậu, chậm bất bình và giàu tình thương và thành tín” (Xh 34,6). Các Thánh vịnh cũng nhiều lần nhắc đến điều này:
- “Lạy Chúa, Ngài là Thiên Chúa từ bi nhân hậu, chậm bất bình và giàu tình thương, thành tín” (Tv 86,15);
- “Chúa là Đấng từ bi nhân hậu, chậm bất bình và giàu tình thương” (Tv 103,8);
- “Chúa là Đấng công minh và nhân hậu, Thiên Chúa chúng ta là Đấng từ bi” (Tv 115,5);
- “Chúa là Đấng từ bi và nhân hậu, chậm bất bình và đầy lòng xót thương” (Tv 145,8).
Trong cuộc khổ nạn của Đức Giêsu, tất cả tội lỗi và ô uế của trần gian gặp gỡ với Đấng Rất Thánh, Con Thiên Chúa. Thông thường, điều ô uế khi chạm vào điều thánh thiện thì làm cho điều thánh thiện bị ô nhiễm. Nhưng trong trường hợp này, điều ngược lại đã xảy ra: khi thế giới với bất công và tàn ác chạm vào Đấng Rất Thánh, thì tội lỗi của trần gian bị hấp thụ, bị hủy diệt và được biến đổi bởi tình yêu vô biên.
Thực tại của sự ác và bất công làm hoen ố hình ảnh Thiên Chúa trong thế gian là điều có thật và là lỗi của chính chúng ta. Ta không thể đơn giản bỏ qua nó, mà phải loại trừ nó. Nhưng điều này không phải vì một vị Thiên Chúa tàn nhẫn đòi hỏi một giá đắt vô tận. Trái lại, chính Thiên Chúa là Đấng đến để hòa giải, và trong Người Con, Ngài mang lấy nỗi đau khổ. Thiên Chúa trao ban chính sự thánh thiện vô tận của mình cho thế giới như một món quà. Chính Thiên Chúa “uống chén đắng” của mọi đau khổ, và phục hồi lẽ công chính bằng tình yêu vĩ đại, tình yêu biến đổi bóng tối qua đau khổ.
Trong cuộc Khổ nạn, Đức Giêsu đã gào lên với Chúa Cha hết sức mình. Ở một mức độ nào đó, “mọi nỗi thống khổ của nhân loại trong mọi thời đại vốn là nô lệ của tội lỗi và sự chết, mọi lời khẩn cầu và chuyển cầu trong lịch sử cứu độ đều được gói trọn trong tiếng kêu này của Ngôi Lời Nhập Thể. Và Thiên Chúa Cha đã đón nhận tiếng kêu đó, vượt qua mọi hy vọng, và đáp lời bằng cách cho Con của Ngài sống lại”[30].
Nỗi đau ấy bao trùm mọi khổ đau, tội lỗi và sự chết của nhân loại, toàn bộ sự dữ của lịch sử. Nhưng rồi Ngài đã vượt thắng nó, cứu chuộc nó, giải thoát nó.
Thập giá là lời cuối cùng của tình yêu Đức Kitô dành cho chúng ta. Nhưng đó không phải là lời cuối cùng của Thiên Chúa trong Giao Ước. Lời cuối cùng ấy được vang lên vào bình minh ngày Chúa nhật: “Người đã sống lại”[31]. Thiên Chúa đã cho Đức Giêsu Kitô, Con của Ngài sống lại, và trong Đức Kitô, Thiên Chúa ban cho chúng ta sự sống đời đời làm con cái Người.
Linh mục Giuse Phan Cảnh
ĐCV Thánh Phaolô Lê Bảo Tịnh Thanh Hóa
[1] Concile Vatican II, Gaudium et spes, no 10.
[2] Saint Jean Paul II, Evangelium vitae, no 21.
[3] Saint Jean-Paul II, Redemptoris missio, no 44.
[4] St Jean Paul II, Je crois en Dieu le Père. Catéchèse sur le Credo (I).
[5] Pape François, Misericordiae Vultus, 11 avril 2015.
[6] Sainte Faustine, Journal de la Miséricorde Divine en mon âme, no 47,
[7] Pape François, Misericordiae Vultus, no 2.
[8] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 385.
[9] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 386.
[10] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 386.
[11] Concile Vatican II, Gaudium et Spes 13, §1.
[12] Công Đồng Trentô: DS 1513.
[13] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 397.
[14] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 400.
[15] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 387.
[16] Concile Vaticano II,Gaudium et Spes, 13, no1.
[17] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 406.
[18] Concile Vaticano II, Dignitatis Humanae 223, 227.
[19] Concile Vaticano II, Dignitatis Humanae 1511-1515.
[20] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 404.
[21] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 404.
[22] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 405.
[23] Thánh Lêô Cả Giáo Hoàng, Bài giảng 73, 4: PL 54, 396.
[24] Thánh Tôma Aquinô, Tổng luận Thần học, phần III, câu 1, vấn đề 3, giải đáp 3; Exsultet lặp lại lời của Thánh Tôma.
[25] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 407.
[26] Saint Josémaria, Sillon,127; Rm 8,28.
[27] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo, số 409.
[28] Saint Josémaria, Quand le Christ passe, 74.
[29] Benoît XVI, Homélie, 8 décembre 2005.
[30] Benoît XVI, Jésus de Nazareth, vol. 2, Encuentro, Madrid 2011, p. 269-270.
[31] saint Jean-Paul II, Dives in Misericordia, no 7.
